Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Laurens zoekt naar eerlijkheid: ‘Ik wil tevoorschijn komen’

Deel:

Smoesjes, overdrijven, leugentjes om bestwil, halve waarheden: Laurens verbaast zich over het gemak waarmee we oneerlijk zijn. In de komende vier blogs bekijkt hij zijn eigen ingewikkelde relatie met eerlijkheid en gaat op zoektocht naar een ‘eerlijker leven’. 

Ik kan nog weleens conflictmijdend zijn. Daardoor ben ik niet altijd eerlijk, uit angst dat als ik zeg wat ik écht denk of voel, iemand boos wordt of verdrietig. Dus zwak ik af wat ik wilde zeggen, of dik ik het aan, net wat voor mijn gevoel de lieve vrede het beste bewaart. Of ik zeg helemaal niets, de meest veilige weg.

Zelfs als ik eerlijk ben, is dat niet altijd een bewuste keuze, maar eerder mijn matige vaardigheid in small talk. Dan vertel ik iemand die ik nog maar net ken ineens heel eerlijk hoe ik me voel en wat er eventueel aan mankeert. Ik heb, kortom, een ingewikkelde relatie met eerlijkheid.

Sinds mensenheugenis

Dan zijn er ook nog de smoesjes, leugentjes om bestwil, oneerlijk gedrag, halve waarheden en de neiging zaken te overdrijven voor dramatisch effect. Ik merk dat ik niet de enige ben die ermee worstelt. Al sinds mensenheugenis is dit een probleem.

‘We zijn ons samen met Adam gaan verstoppen.’

Al in het paradijs liep het volgens de Bijbel al snel uit de hand liep met een paar leugens en een halfslachtig spel verstoppertje. Daarna was het hek van de dam: de drie aartsvaders met Jakob en zijn ‘hoi papa, ik ben Ezau’ voorop, Elisa’s knecht Gehazi met ‘huh, ik ben nergens heen geweest’ en de klassieker van Petrus: ‘Jezus wie?’. Om maar wat voorbeelden te noemen. We zijn ons samen met Adam gaan verstoppen.

Is er íets menselijks eigenlijk níet vatbaar voor oneerlijkheid? In zijn ‘Boek van Levenskunst’ quote monnik Anselm Grün de filosoof Ernst Bloch: ‘Ik heb in mijn leven ontdekt dat het verlangen de enige eigenschap van de mens vormt die werkelijk eerlijk is.’ Het verlangen is er gewoon, dat kun je niet manipuleren. Bij al het andere kun je volgens Grün dus doen alsof.

Zelfs bij liefde, beleefdheid, hulpvaardigheid, interesse, geduld, geloof. We zijn getraind om dingen mooier te maken dan ze zijn. Misschien is het een mechanisme om te kunnen omgaan met teleurstellingen, een gebrek aan vertrouwen, schaamte of niet onder willen doen voor de anderen. Maar uiteindelijk is een façade.

Oneerlijkheid wordt steeds makkelijker

Zelfs eerlijkheid kan een vals motief meedragen. Zoals bijvoorbeeld mijn eigen verhaal over een zekere reis wel heel eerlijk was, maar tussen de regels door ook een licht verlangen om daarom gecomplimenteerd te worden. Een vraag om herkenning en medeleven. Eerlijkheid als schreeuw om aandacht, een masker voor kwetsbaarheid. Ben ik heel eerlijk in, hoor.

Ik geloof niet dat de mens tegenwoordig minder eerlijk is dan vroeger. Toch speelt er wel een andere factor mee. Ik wil niet klinken als een grijze onheilsprofeet, maar het wordt wel steeds makkelijker om een gemanipuleerd, oneerlijk beeld van onszelf aan een groot publiek te tonen via alle kanalen die we tot onze beschikking hebben. Dat leidt, in mijn omgeving tenminste, tot de veelgehoorde angst dat ieder ander een mooier, avontuurlijker en succesvoller leven heeft. First world problems misschien, maar dit soort verdraaide beelden van geluk, succes en vriendschap kunnen volgens onderzoeken onder tieners en jongvolwassenen de kans op depressie en burn-out verhogen.

Ja, het is nu eenmaal hoe sociale media werken, vertel mij wat. Iedereen selecteert en filtert wat wel en niet publiek hoeft en ik neem je niet kwalijk alleen je mooiste vakantiefoto’s te instagrammen. Je hoeft je honderden Facebookvrienden niet dagelijks een update te geven van je relatieproblemen, dat is weer het andere uiterste. Openhartigheid is ook weer niet hetzelfde als eerlijkheid.

Angst voor middelmatigheid

Onze oneerlijkheid wordt uiteindelijk niet veroorzaakt door angst voor pijn of verdriet – dat kan toch niemand ontkennen als onderdeel van het leven. Het is vooral de angst voor middelmatigheid die oneerlijkheid veroorzaakt.

Soms is het leven intens mooi, soms keihard, af en toe opwindend, maar meestal is het gewoon. Maar vertel eens eerlijk dat je eigenlijk al een tijdje niet echt iets interessants hebt meegemaakt… Of dat je nog nooit echt een noemenswaardige spirituele ervaring hebt gehad. Dat je eigenlijk van niets tienduizend dingen kunt opnoemen, laat staan van redenen tot dankbaarheid.

Verstikkend

Toch wil ik een poging wagen van 2018 een eerlijker jaar te maken. Waarom? ‘Wie eerlijk leeft, heeft zijn onkreukbaarheid als gids, wie onbetrouwbaar is, gaat aan zijn oneerlijkheid ten onder.’ (Spreuken 11) Je hoeft niet in een hel te geloven, of in Gods straf, om te voelen dat oneerlijkheid aardig verstikkend werkt.

‘Het is moeilijk om iemand tegen wie je oneerlijk bent geweest
in de ogen te kijken.’

Als de eerder genoemde Jakob na een leven van bedriegen en bedrogen worden uiteindelijk zijn broer Ezau ontmoet, zegt hij: ‘Oog in oog staan met jou is niets anders dan oog in oog staan met God.’ Het is moeilijk om iemand tegen wie je oneerlijk bent geweest in de ogen te kijken. Maar de naakte waarheid altijd maar bedekken met bladeren, is helemaal doodvermoeiend. En leugens wegen zwaar op de ziel, bij mij in ieder geval.

Tevoorschijn komen

Dus wil ik tevoorschijn komen. Mijn goede voornemen is om allereerst eerlijker te worden naar mezelf. Dat doe ik door wat eenvoudige vragen te stellen. Waarom zeg ik dit of gedraag ik me zo? Is dit wie ik echt ben, meen ik dit? Zo niet, wat is de reden om daarvan af te wijken? Schaamte? Angst voor afwijzing of conflict? Hoe terecht is die angst?

Ik stel mezelf deze vragen niet om m’n schuldgevoel te vergroten, maar om wat meer inzicht te krijgen. Intentie en inzicht zijn een belangrijk begin, meer vraag ik voor nu even niet van mezelf. Hier start een zoektocht naar eerlijkheid, om me heen en in mezelf.

afbeelding
afbeelding.

Laurens Collée is tekstschrijver, fotograaf en maakt graag muziek. Als freelancer werkt hij bij voorkeur voor bedrijven die maatschappelijk relevant willen zijn.
Voor Lazarus schreef Laurens eerder al verschillende blogs over gelukkig worden, social media en (consu)minderen. Nu schrijft hij een korte serie over zijn ‘ingewikkelde relatie met eerlijkheid’.

Geschreven door

Laurens Collée

--:--