Ga naar submenu Ga naar zoekveld

'De Bijbel is een bibliotheek met door mensen geschreven boeken'

Hoe komen we aan de Bijbel? En door wie is die Bijbel geschreven? En wat heeft God ermee te maken? Rob Bell begint bij het begin: de Bijbel is niet uit de lucht komen vallen, maar werd door mensen geschreven.

Deel:

Ik heb de laatste tijd een aantal gesprekken met vrienden gehad die op de een of andere manier steeds weer bij de Bijbel uitkwamen. Die vrienden zijn niet heel erg religieus, maar toch hadden we het uiteindelijk steeds weer over hun belangstelling voor dat boek.

Geen flauw benul

Sommigen erkenden meteen dat deze bijzondere bibliotheek (ja, het is een bieb, maar daarover later meer) een grote invloed heeft gehad op de vorming van de westerse beschaving. Toch hebben ze geen flauw benul waar het eigenlijk over gaat.

Ze kennen meestal wel het verhaal van bijvoorbeeld David die Goliath doodt (hoewel er in 2 Samuël 21:19 staat dat een man met de naam Elhanan Goliath doodde) of de onheilspellende waarschuwingen over het einde van de wereld (zoals in de film This is the End, waar Jay Baruchel alsmaar stukken voorleest aan Seth Rogen, Jonah Hill en James Franco uit het boek Openbaring – alsof dat het boek is waardoor je snapt waarom het gat in je voortuin zonet Rihanna heeft opgeslokt…).

En de verhalen van Jezus, die wonderen doet, zoals van water wijn maken. (‘Echt? Was dat zijn eerste wonder? Maakt hij het mogelijk dat mensen dagen achter elkaar kunnen drinken? Wordt Jezus er daarom van beschuldigd een dronkenlap te zijn?’)

 Van hun stuk door de Bijbel

Anderen hebben iemand iets uit de Bijbel horen citeren waarvan ze dachten: Dat bestaat niet, dat kan niet. Dat is mesjogge. En sommigen zijn door de Bijbel van hun stuk gebracht. Ze hadden een ervaring, proefden iets, voelden iets, ze moesten iets doorstaan. In die tijd ontdekten ze in de Bijbel een taal voor hun ervaringen. Iemand had hen bijvoorbeeld tekortgedaan. Als ze heel eerlijk waren, beseften ze dat ze wilden dat die persoon zou sterven op een gewelddadige en gruwelijke wijze – en dat nou net díe impulsen in levendige details in de Psalmen beschreven staan.

Hoe voelt het dat iemand die duizenden jaren geleden op een andere plaats, in een andere taal en in een andere cultuur met zulke opzienbarende details precies kon beschrijven wat jij en ik hier en nu voelen in de moderne wereld? Hoe kan een boek dat door veel mensen als niet-relevant wordt gezien, op sommige momenten zo schokkend relevant zijn? Ik kom er later op terug.

Wat is de Bijbel nu echt?

Ik begin met hoe de bijbel de Bijbel werd. Daarna schrijf ik over 
zondvloeden
, vissen, torens
 en kinderoffers – 
allemaal om te onderzoeken wat er zich afspeelt net onder de oppervlakte van de verhalen in de Bijbel.
 Ik ga in mijn blogs ook in op sommige aangeleerde manieren om over de Bijbel de denken en te praten: als Gods woord, het Goede Boek, het levende woord, levensprincipes, Het Woord, de absolute norm, DE ONFEILBARE WAARHEID WAAROVER GEEN COMPROMIS MOGELIJK IS, Gods kijk op zaken, het ultieme handboek voor eigenaren, enzovoort.
En ik bekijk waarom die manieren om over de Bijbel te denken en te praten niet meer werken zoals ze vroeger voor hele volksstammen wél deden.

Uiteindelijk wil ik een manier formuleren om de Bijbel te begrijpen waarbij je hart en je verstand volledig actief betrokken zijn. Tegelijktijd hoop ik dat je ook ziet wat de Bijbel echt is: een formidabele, antieke, poëtische, weerzinwekkende, uitdagende, mysterieuze, onthullende, schandelijke en geïnspireerde verzameling boeken die een verhaal vertellen. Een verhaal waarvan ik zo graag wil dat jij het hoort.

Door mensen geschreven

Hoe zijn we eigenlijk aan die Bijbel gekomen? Iemand schreef iets op. Voor de hand liggend misschien, maar waar. He is een belangrijk beginpunt. De Bijbel is niet uit de lucht komen vallen, maar werd door mensen geschreven. Dat nadenken over wat de Bijbel eigenlijk is, helpt ons.

Veel van de verhalen in de Bijbel begonnen als mondeling overgeleverde tradities, die van generatie op generatie overgeleverd werden totdat iemand ze verzamelde, redigeerde en ze zowaar opschreef, soms eeuwen later. Dan heb je dus jaren en jaren van mensen die om een kampvuurtje heen zaten, langs gloeiende, stoffige wegen liepen en bij elkaar kwamen om te luisteren en te discussiëren, te debatteren en te worstelen met deze verhalen.

De mensen die deze boeken schreven, hadden veel ‘materiaal’ om uit te kiezen. Er waren veel verhalen in omloop, veel vertolkingen die doorgegeven waren. Zo staat er een zinnetje in het boek 1 Koningen in het Oude Testament, hoofdstuk 11, waar de schrijver stelt: ‘Verdere bijzonderheden over Salomo en over zijn wijsheid, zijn die niet opgetekend in de annalen van Salomo?’
Nou ja, die verwijzing zal wel kloppen, ik heb alleen geen idee hebben waar de schrijver naar verwijst. Het is interessant dat aan de kant van de schrijver niet alleen wordt aangenomen dat we dit weten, maar ook dat je deze annalen er even bij kunt pakken. Wat niet het geval is…

We zien iets vergelijkbaars in het Evangelie naar Johannes, waar staat:
 ‘Jezus heeft nog veel meer wondertekenen voor zijn leerlingen gedaan, die niet in dit boek staan’. Dit Bijbelboek eindigt bovendien met de zin: 
’Jezus heeft nog veel meer gedaan: als al zijn daden opgeschreven zouden worden, is de wereld te klein zijn voor al die boeken’. Alsof de schrijver, om ons maar even de mond te snoeren, eraan toevoegt: ‘O, trouwens… Ik heb echt héél veel weggelaten, hoor!’

Schrijvers met een agenda

De schrijvers van de Bijbelboeken waren dus niet zomaar aan het schrijven: ze selecteerden, redigeerden en besloten welke materialen en inhoud hun schrijfdoelen ten goede kwamen en welke niet. Deze schrijvers hadden een agenda. Lukas zegt bijvoorbeeld: ‘(…) leek het ook mij goed om (…) deze gebeurtenissen in ordelijke vorm voor u op schrift te stellen (…)’ en 
Johannes zegt: ‘(…) deze zijn opgeschreven zodat u gelooft…’

Hun motivatie om iets op te schrijven was om iets duidelijk te maken, om iets te laten ‘zien’ aan hun lezers of om inzichten te delen. Het zijn echte mensen. Hun doelen, intenties en agenda’s werden gevormd door de periode waarin ze leefden, de plaatsen waar ze woonden, context, economie, religie, technologie en talloze andere factoren.

Als Abraham bijvoorbeeld te horen krijgt dat hij zijn zoon moet offeren en hij onderneemt vervolgens de reis alsof het de gewoonste zaak van de wereld is dat hem dat door God wordt gevraagd, wat vertelt ons dat over de wereld in die tijd? Het verhaal van David en Goliath begint met bijvoorbeeld met technologie: de Filistijnen hadden een nieuw soort metaal, maar de Israëlieten niet. Het verhaal wordt gedragen door de primaire angst die wordt veroorzaakt door het feit dat je buurman wapens heeft die jij niet hebt, zoals speren. Of geweren. Of bommen.

Waarom gebruikt de apostel Petrus de zinsnede: ‘Er is geen andere naam onder de hemel…?’ Hoe kwam hij aan deze zin? Welke beelden vanuit de militaire propaganda zou deze in de gedachten van zijn luisteraars brengen?

Echte mensen, 
die in echte plaatsen,
 in echte periodes,
 met agenda’s 
schrijven
, kiezen om sommige materiaal in te voegen en ander materiaal weg te laten 
omdat ze een verhaal te vertellen hebben.

Tot slot nog twee gedachten:

Ten eerste: voor sommigen is de Bijbel gewoon een verzameling oude boeken. Door mensen geschreven en niets meer. Voor anderen is de Bijbel een verzameling boeken, maar ook meer dan alleen een verzameling boeken. Ze zijn boeken, maar ze zijn meer dan alleen maar boeken.

We komen later uit bij woorden als inspiratie en openbaring of ‘door God ingefluisterd’ (waar ík in geloof, maar nu loop ik op mezelf vooruit). Voor nu is het belangrijk om te stellen: vóór alles is de Bijbel een bieb met door mensen geschreven boeken. Dit zeg ik omdat er een hoogdravend literalisme is dat grote aanspraken maakt op de goddelijkheid, inspiratie en volmaaktheid van de Bijbel, maar vervolgens niet weet hoe het moet omgaan met haar menselijkheid.

Waarom verschillen de vier opstandingsverslagen in de evangeliën op fundamentele details? 
Waarom is er geen openlijke veroordeling van polygamie? Of tegen slavernij? 
Waarom zegt Paulus in het Nieuwe Testament dat híj aan het woord is en niet God? Wanneer mensen met grote stelligheid beweren dat de Bijbel Gods Woord is en daarbij de continu de menselijke kant van deze boeken negeren, kunnen zij per ongeluk deze geschriften van hun geheiligde kracht beroven. Allemaal vanwege het verkeerde beginpunt.

Je begint met het goddelijke. Je stelt jezelf deze vragen, je richt je krachten op het snappen waarom deze mensen deze boeken schreven. Wat je er ook aan goddelijks in vindt, je vindt het goddelijke door het menselijke heen, en niet om het menselijke heen.

Nu wil ik mijn kaarten verder op tafel leggen om je daar te krijgen waar ik je hebben wil: als je de goddelijke natuur van de Bijbel loslaat aan de voorkant en jezelf onderdompelt in haar menselijkheid, dan vind je het goddelijke op onverwachte manieren. Manieren die jouw hart kunnen veranderen. En dat is toch het punt, niet?

Ten tweede: Vragen

‘Waarom zei God dit?’ Deze vraag wordt vaak gesteld als mensen bij een vreemde, gruwelijke of onuitlegbare Bijbeltekst zijn beland.

Deze vraag kan maken dat je in de knoop komt. Zei God echt dat alle vrouwen en kinderen gedood moesten worden? En moeten wij dan maar accepteren dat God gewoon zo is?

Volgens mij is het beter om jezelf de vraag te stellen: Waarom vonden de schrijvers, mensen, het belangrijk om dit verhaal te vertellen? En vervolgens: Wat bracht het ertoe om verslag te doen van deze woorden? En dan: Wat gebeurde er in die tijd in de wereld? Wat vertelt dit gedeelte/verhaal/gedicht/vers/boek ons over de mensen zelf en wie God voor hen was op dat moment? 
Welk verhaal ontvouwt zich hier en waarom dachten deze mensen dat het de moeite van het vertellen waard was?

Laten we volgende keer een van deze verhalen bij de hoorns vatten – dat van de Zondvloed – 
en dit soort vragen erbij stellen.

Geschreven door

Rob Bell

--:--