Als het niet kan, dan hoeft het ook niet

Een tijdje geleden las ik op een zaterdagmorgen na een hectische week, een interview met iemand die naar eigen zeggen erg fanatiek was op het gebied van duurzaamheid. Tot mijn schaamte weet ik niet meer wie er werd geïnterviewd. Ik wist toen nog niet dat de inhoud zo lang zou blijven hangen.

Hij vertelde dat hij in een paar jaar tijd behoorlijk rigide zijn ecologische voetafdruk had verkleind, en dat was niet altijd makkelijk geweest, zeker niet met een gezin. Met name toen de auto eruit ging had dit een flinke beperking van zijn sociale leven tot gevolg. En ja, het was eerst wel even slikken, maar langzamerhand werd de agenda zo fijn leeg en werd er echt nagedacht over uitstapjes naar vrienden of familie, want dat vergde echt een plan en toewijding. Dat had de contacten alleen maar verdiept en veel rust gebracht. Hij sloot zijn verhaal blijmoedig af met de woorden: ‘Als het niet kan, dan hoeft het ook niet.’ Dat zinnetje. Dat gekke bijzinnetje in zijn verhaal spookt nu al maanden door mijn hoofd. 

"Als het niet kan, dan hoeft het ook niet"

Ik was er al een beetje mee gaan experimenteren. Een deadline niet gehaald? Als het niet kan, dan hoeft het ook niet. Geen zin in wéér een avond een vergadering? Als het niet kan, dan hoeft het ook niet. Geen vervoer naar een verjaardag? Als het niet kan, dan hoeft het ook niet. Geen geld voor een nieuwe outfit? Als het niet kan, dan hoeft het ook niet. Het beviel me eigenlijk uitstekend, maar toch bleef het een beetje geneuzel in de marge, want ach, eigenlijk bleef ons leven best hectisch en tetterde die stem in mijn hoofd maar door wat er allemaal moest en wat ik allemaal wilde gewoon omdat het kon! Want ja: grijp je kansen, maak dingen mee, versterk je netwerk, ga dingen zien, zie er goed uit, maak dingen, druk je stempel. Pffff… Het is de aard van het beestje, en de soundtrack van onze samenleving.  

Experiment met een kleiner leven

Een paar maanden later: mensen laten massaal hun auto staan, zij het zonder duurzaamheids- motieven of verlangen naar rust. We kunnen niet anders. We ontmoeten elkaar alleen via een scherm en ook sporten, reizen en cultuur opsnuiven zit er niet in. Al die afspraken die normaal gesproken onze agenda’s afvullen tot de rand, zijn verdwenen. En ja: we vervelen ons, we missen, we somberen en we maken ons zorgen. Maar ook is er ineens dat experiment met een kleiner leven. Een kleinere actieradius, zowel fysiek als mentaal.

Ook ik voel, ondanks de energie die het kost om in een onzekere en chaotische situatie de boel draaiende te houden, een soort vertraging in mijn lijf. Alsof ik van een afstandje naar mezelf zit te kijken en me ineens af ga vragen, waarom mijn agenda eigenlijk altijd zo vol moet zijn. Dat het, als ik het eerlijk mag zeggen, eigenlijk best een verademing is. Want: als het niet kan, dan hoeft het ook niet. 

Ruimte voor God

Even los van de rust die we onszelf zouden kunnen gunnen, biedt die volle agenda van ons ook bar weinig ruimte voor de fluisterstem van God. En dan bedoel ik niet het verplichte uurtje stille tijd waar sommigen van ons mee zijn opgegroeid, maar juist dat onverwachte briesje dat door ons leven heen kan waaien, als er tenminste ruimte is. Het praatje op een bankje in het park. Het idee dat je invalt tijdens een slenterwandeling. Het ‘blijf je eten?’ en dat dat dan gewoon kan. Het spontane telefoontje, omdat je aan iemand dacht. De ontmoeting met de ware. Het gewonde vogeltje langs de weg dat je niet over het hoofd ziet. Gods fluisterstem als je ’s morgens wakker wordt zonder pop-up-to-do-scherm in je hoofd. 

"Jouw volle agenda zit God in de weg"

Een moslim vertelde me ooit dat het in de islam als een belediging wordt beschouwd als je een afspraak maakt om ergens op bezoek te gaan. Het wordt van je verwacht dat je gewoon spontaan langs komt. Daar zit, naast een gastvrijheidsprincipe, nog een belangrijke gedachte achter. Datgene wat ons - zomaar, onverwachts - toe valt, is een onverwacht geschenk van Allah. Als je je hele leven ‘plant’ is daar geen ruimte voor. Jouw volle agenda zit God in de weg. 

Een paar jaar geleden zat ik met mijn schoonouders aan de koffie. Ze hoorden onze verhalen aan over drukte, schema’s en burn outs, tot mijn schoonmoeder mij - een beetje streng - toebeet: ”Jullie willen gewoon teveel. Wij hadden gewoon ons werk, ons gezin, een praatje met de buurvrouw en gingen op zondag op de koffie bij onze ouders. En dat was het.” Of dat nou helemaal de oplossing is weet ik ook niet, maar ze had wel een punt.