Amma Asante: ‘God is er niet alleen voor witte mensen’

De serie Hoe God verscheen in Ghana gaat over geloof en de sporen van kolonialisme in Ghana. Het christelijk geloof kwam daar door zendingsmissies van kolonisten? Hoe is dat voor jou?
Amma: ‘Ik hou me er niet heel veel mee bezig. Ik geloof niet dat geloven een witte-mensen-ding is. De wijze waarop het tijdens het koloniale tijdperk naar Afrika is gebracht, is wel heel kwalijk. De arrogantie en witte suprematie. Ik geloof dat het christendom los daarvan heel mooi is en voor iedereen bedoeld is. God is er niet alleen voor witte mensen en God is niet bezig met kleur. En ik geloof al helemaal niet in een witte Jezus met blauwe ogen!’

Waar geloof je wel in?
‘Geloof betekent heel veel voor mij: het is de basis van hoop, inspiratie, kracht en wijsheid. Het geeft me energie. Ik ga niet biddend de hele dag door het leven, maar ik zou niet weten hoe ik mij kon handhaven zonder mijn geloof als vangnet. De zondagen zijn feestdagen. Ik heb een heel gejaagd leven. De zondag, die 1,5-2 uur in de kerk, is een moment dat ik los probeer te komen van het materiële alledaagse leven. De dag in de week dat ik besef dat het leven om veel meer gaat dan wat je kan zien en ruiken. Je bent niet alleen een fysiek lichaam, maar ook een geestelijk wezen dat gevoed moet worden. Door te zingen, bidden, mediteren, focussen op het innerlijke. Ik vul mijn beker elke zondag weer bij. Dan vier ik het leven, de hoop, de liefde. Eenheid en diversiteit, het samenzijn met mensen. En dat ik een kind mag zijn van God.'

Waarin verschil jij als Ghanese Nederlander van autochtone Nederlanders als het gaat om geloof? 
‘Het is überhaupt opvallend als iemand in Nederland nog gelooft! Mijn witte Nederlandse autochtone vrienden moeten niets hebben van geloof. Afrikaanse vrienden zijn allemaal gelovig, ze gaan naar de moskee of de kerk. Daarin zie ik een duidelijk onderscheid, dat te maken heeft met onze achtergrond. Elke zondag komt dat wel naar boven: ik ga naar de kerk, maar dat is iets heel raars voor de meeste mensen met wie ik omga.

Ik woon al mijn hele leven in Nederland en kan door een Nederlandse bril kijken, maar de verschillen tussen mijn kerk en een doorsnee Nederlandse kerk zijn opvallend. De enkele keer dat ik in een Nederlandse kerk ben geweest viel ik echt in slaap. Ik ben naar de wc gegaan voor koud water in mijn gezicht om wakker te blijven. Probeer tijdens een Ghanese kerkdienst maar eens in slaap te vallen, dat gaat je niet lukken. Het is een groot feest.

Het mooie aan hoe het geloof in Ghana beleden wordt, is dat mensen het op hun eigen manier doen. In Nederland is het allemaal vrij sober en zuinig, en vol met schuldgevoel. Zo zwaar! Je bent eeuwig een zondaar, alleen door te boeten en te lijden kun je bij God welgevallig worden. Zo ervaar ik mijn geloof totaal niet. Ik ben een kind van God, hij heeft mij gecreëerd naar zijn evenbeeld. Mijn geloof draait niet om zonde en boetedoening. Dat is denk ik heel Afrikaans: het positieve in alles kunnen zien. Het vieren wat voorop staat, niet het lijden. Ik mag van mijn geloof genieten, ook al is het op een kwalijke manier tot ons gekomen.’

Ervaar jij als Ghanese christen een kloof met andere christenen in Nederland?
‘Er leeft wel een wat vertekend beeld over de wijze waarop Afrikanen geloven. We werden met onze kerkgemeenschap dakloos en moesten op zoek naar nieuw kerkgebouw. Ik deed een ronde langs kerkgebouwen van Nederlandse gemeentes. Daarbij merkte ik veel vooroordelen, ook al was het heel subtiel. Een meneer begon bezorgd over de beelden in zijn katholieke kerk, alsof wij die niet heel zouden laten… Ik pikte vooroordelen op over voodoo en Afrikaanse rituelen. Op momenten werd me heel subtiel duidelijk gemaakt: jullie geloven toch anders en doen het anders, we vertrouwen het niet helemaal.

Soms wordt er gekscherend, maar toch ook neerbuigend, gepraat over ‘happy clappy’-kerken. Kijk die vrolijke Afrikanen eens dansen en gezellig doen in de kerk. Dat is oppervlakkig, je kijkt dan alleen naar de buitenkant. Ik heb weleens vrienden meegenomen, die zaten er met tranen en waren geraakt door de manier waarop we uiting geven aan ons geloof en de relatie met onze schepper. De prediking is heel praktisch en toegespitst op het alledaagse leven. Maar ja, er zijn dus vooroordelen.’

Wat vind je van die scheiding tussen kerken?
'Enerzijds erken ik dat een gemeente bij je moet passen zoals een kledingstuk: het moet lekker zitten, je moet jezelf kunnen zijn en je prettig voelen. Ik snap dat er verschillende gemeenten zijn, maar dat onderscheid in kleur vind ik ingewikkeld. Dat het langs scheidslijnen van kleur loopt, dat heeft God nooit zo bedoeld. Toch kunnen wij als mensen er niet toe komen om samen te komen in geloof. Dat vind ik ingewikkeld. Er zijn gemengde kerken, gelukkig. Wij wonen in Amsterdam: multi-cultureel, maar ook gesegregeerd. Je gaat het liefst in je eigen buurt naar de kerk. Toch is mijn ideaal dat we gemengde kerken krijgen. Ik hoop dat we daar ooit toe komen. Natuurlijk, het heeft ook te maken met cultuurverschillen, maar dat onderscheid hebben wij zelf gemaakt – God heeft het niet bedacht. Die menselijke barrières moeten we ooit gaan overbruggen. We zijn allemaal kinderen van God. Die term geeft wel aan waar we staan en wat we nog te doen hebben.’

Je spreekt je regelmatig in de media uit tegen racisme en discriminatie en woonde samen met je dochter een Black Lives Matter-demonstratie bij. Waarom is dit zo’n belangrijk thema voor jou?
‘Ik geloof dat alle mensen gelijk geschapen zijn en mijn geloof is de verklaring waarom ik me zo inzet tegen discriminatie en voor inclusie. Het is opvallend dat we 148 jaar na de afschaffing van de slavernij, nog steeds worstelen met het koloniale verleden. Waarom is het zo moeilijk om het onder ogen te zien, om excuses aan te bieden. Hoeveel generaties zijn er nog nodig? We kunnen pas helen en een gezamenlijke toekomst opbouwen als we erkennen dat er iets verschrikkelijks gebeurd is. De problemen die we ervaren op allerlei terreinen hebben met dat verleden te maken. We kunnen het niet uitwissen, we zullen het onder ogen moeten zien. Troost en liefde vinden, zodat we verder kunnen.

Ik ben wel hoopvol, want ik zie een generatie die heel krachtig opstaat, gesteund door het werk van degenen die hen voorgingen. De 1e generatie migranten had andere dingen aan hun hoofd, maar zij hebben een basis gelegd. Ghanese migranten van de 2e en 3e generatie zijn niet meer te gast, die zijn onderdeel van de cultuur. Ze houden zich niet stil en zijn niet bang. Dat biedt mij veel hoop. Ik zie het bij mijn dochters, hoe het leeft. Zij maken wekelijks dingen mee op het vlak van racisme en discriminatie, maar ik zie bij hen ook assertiviteit en zelfliefde. Ze laten niet over zich heenlopen. Ze zijn positief, omdat ze weten dat ze het waard zijn om gelijk behandeld te worden. Ze weten al veel meer dan ik en zijn veel meer uitgesproken dan ik op die leeftijd. Ik ben trots op ze!’