De deugmens

Rikko geeft op de vroege ochtend inspiratie om de dag bewust te beginnen. Hij leest om 6 uur de teksten uit een oud kerkelijk leesrooster en zo rond 7 uur deelt hij de gedachte die dan op-popt. Elke werkdag te lezen en te beluisteren.

PopUpGedachte vrijdag 5 april 2019 – de deugmens

De deugmens is een moeilijk geval. Is hij of zij nou deugend of niet. Of deugt het niet dat de ander pretendeert te deugen. Maakt de deugmens met hoge waarden slachtoffers in het hier en nu of houdt de deugmens zelfstandig het universum van goed en kwaad overeind? Is de deugmens voor open grenzen en graaft ze daarmee het graf voor Europa? Alleen al om de woede die hij zich op de hals haalt of is de deugmens degene die nog staat voor het goede in een wereld die bang geworden door de bedreiging van de luxueuze zelfzucht de grenzen dichtgooit. Wie zal het zeggen?

De critici van de deugmens zeggen dat als hij of zij echt zou deugen, er dan open ogen zouden zijn voor de moeilijkheden rond integratie of het feit dat de kosten van de klimaathysterie (of klimaatreligie, het ligt er net even aan met welke anti-deuger je jezelf identificeert) worden afgewenteld op de gewone burger. De bekritiseerde deuger beroept zich op de noodzaak van offers en stelt dat hij heus wel ziet dat de koek beter kan worden verdeeld, dat grenzen niet ongebreideld open kunnen zijn en dat integratie moeizaam verloopt, maar dat dit geen reden moet zijn voor regressie maar progressie.

Wat is de deugmens? Wie zal het zeggen? In een essaybundel schrijft David Foster Wallace, romanschrijver en een soort hippie-anarchist volgens sommigen: ‘Am I a good person? Deep down, do I even really want to be a good person, or do I only want to seem like a good person so that people (including myself) will approve of me? Is there a difference? How do I ever actually know whether I’m bullshitting myself, morally speaking?’ Hij kwam er niet uit, hij pleegde zelfmoord. Aldus columnist Jan Smit in HP de Tijd.

Lastige vraag dus, die de tijdgenoten van Jezus van Nazareth (maar niet alleen zij) proberen op te lossen door de deuger het vuur aan de schenen te leggen en dan te kijken of hij of zij blijft deugen. Het is in de geschiedenis een van de vele interpretaties van de kruisiging. Niet een God die boos was op de mens en die boosheid uitgestort heeft over zijn zoon om zijn woede te koelen. Niet allereerst een bovennatuurlijk plan om een schuld te vereffenen door een gruwelijke executie. Maar de Eeuwige zelf die het deugende leven van de mens leeft en zich daarmee de woede van de mensheid op de hals haalt. Omdat degene die aan de anderen laat zien dat het goede mogelijk is, de ander daarmee voor een dilemma stelt. Die kan namelijk niet meer zeggen dat het goede onmogelijk is en dat er daarom compromissen nodig zijn.
Twee manieren om ermee om te gaan: de goede gelijk geven en het spoor volgen, benieuwd naar de bron waaruit die goedheid voortkomt. Dat is de uitnodiging van Jezus van Nazareth. Of het goede van de ander zwartmaken, zodat je verder kunt op je oude wegen.

Voor sommigen functioneren termen als deugmens en klimaathysterie zo. We moeten heus wel wat, maar niet zoals die en die zegt, want dat is een hystericus en een deuger. En je kunt door. Probleem is dat het lang niet altijd onwaar is wat de anti-deuger beweert, zoals wel blijkt uit het stukje van Wallace. Maar het blijven zitten omdat de deuger niet zo deugt als volgens de anti-deuger zou moeten, is minstens zo onwaarachtig. Ja, zegt de anti-deuger, maar ik heb nooit gepretendeerd te deugen. Tsja. Kies dan heden wie gij zijn zult, is dan de vraag toch?

Dit lees ik vanochtend over deugers en anti-deugers in het boek wijsheid:

In valse waan zeggen de goddelozen tot elkaar: “Laten wij de rechtvaardige belagen, want hij is van geen nut, hij gaat in tegen onze werken, hij verwijt ons zonden tegen de wet, hij beschuldigt ons van overtredingen tegen onze opvoeding. Hij wendt voor kennis van God te bezitten en hij noemt zich een kind van de Heer; hij is ons tot een verwijt tegen onze opvattingen geworden, alleen al hem te zien is ons een last, want zijn levensstijl is anders dan van anderen en zijn gedrag is ongewoon, als valse munt beschouwt hij ons, hij mijdt onze wegen alsof ze onrein waren, hij noemt het einde der rechtvaardigen zalig, hij beroemt er zich op dat God zijn vader is. Laten wij zien of zijn woorden waar zijn, en nemen wij als proef wat bij zijn heengaan gebeurt.

Zijn wij geroepen tot deugmens? Of is deze tekst een spiegel voor de anti-deuger in de lijdenstijd? In het Paasverhaal blijkt elk mens een anti-deuger of een iemand die zwijgt als de anti-deugers los gaan. En de erkenning daarvan maakt degene die graag wil deugen wat minder zelfingenomen. Wat hem of haar niet gaat behoeden voor irritatie van anderen. Maar dat hoort er dan maar bij.

Zonder jezelf erop voor te laten staan. Zo van: anderen irriteren zich aan mij, komt vast omdat ik deug. De een irriteert zich aan de ander die iets goeds probeert te doen. Maar hoe vaak irriteert die goede zich niet weer aan een derde die het beter meent te zien. Zo irriteert uiteindelijk de mens zich aan God. Dat is het patroon. Erkenning van dat patroon is misschien wel de verlossing zelf. En vaak ook de bevrijding. En Jezus zegt tegen degenen die het patroon zien: Kom maar, volg mij. Wordt geen plezierritje, maar het is goed voor je ziel, voor de ander, voor de wereld. In the end. En dan maar op pad gaan.

Hier vind je drie tekstgedeeltes die Rikko vanochtend las.

Rikko Voorberg (38) is theoloog, schrijver, ‘activist/kunstenaar’ en initiatiefnemer van o.a. ‘We gaan ze halen’.

Wil je betrokken raken bij het werk van Rikko? Kijk dan hier.