Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Deze Maaltijd is voor iedereen

Tijdens een gewone zondagochtend herontdekt Gertine een van de prachtigste dingen die de kerk aan de wereld te bieden heeft: de Maaltijd van de Heer. 

Deel:

In het kleine dorpje dat vlakbij onze woonwijk in Cambridge ligt, staat een doorsnee Engelse dorpskerk. Een oude stenen kerk, grafstenen eromheen, een eenvoudig interieur met houten banken en een glas-in-loodraam. Ik was daar op een zondagmorgen in de zomer. Het bleek de zondag te zijn dat de curate, de voorganger-in-opleiding, net tot priester was gewijd en nu voor het eerst de Eucharistie mocht bedienen. Deze kersverse priester was een transgender-vrouw, die nog maar recent haar transitie had doorgemaakt.

Brood breken

Toen zij het brood brak en uitdeelde, brak er ook iets in mij. Ik dacht aan al die mensen die, om wat voor reden dan ook, moeten vechten voor hun identiteit. Mensen die nergens een plek vinden en zich ook in de kerk vaak niet veilig weten. Ik moest denken aan de gebroken mensen en aan alles wat gebroken is in deze wereld. En aan Christus, die zichzelf gaf.

De handen van de transgender-priester die dit oeroude ritueel uitvoerden, maakte dit in mij los, in dit heel gewone dorpskerkje op een gewone zomerzondag.

Het breken van het brood en het delen van de wijn, is een sacrament dat indringend en krachtig is. Het kan mensen op elk mogelijk moment in hun leven raken. Er zijn ontelbaar veel betekenislagen in te vinden, waardoor theologen er nooit over uitgeschreven en uitgedacht raken.

Maar ik wil er niet alleen maar als theoloog rationeel of dogmatisch of praktisch-theologisch op reflecteren en het ritueel analyseren. Ik wil iets delen van het voelen, ervaren en beleven van de Maaltijd, iets wat eigenlijk niet in woorden is uit te drukken, maar wat ik als onverbeterlijk theoloog toch altijd weer probeer.

Verscheurd

Ik illustreer het met een aflevering die ik keek van de BBC-serie Broken. De hoofdpersoon
is een katholiek priester, die worstelt met de grote levensvragen van zijn parochianen. Hij leeft mee bij dood, nieuw leven, vreselijke tragedies en onmogelijke keuzes. Zo is er de politieman, betrokken bij de treurige dood van een zwarte jongen. Deze jongen is na een verkeerde inschatting neergeschoten. Collega’s van de politieman willen de boel verdraaien en zetten hem onder druk om dit ook te doen.

Verscheurd door zijn trouw aan de waarheid en de angst om zijn baan te verliezen, zwicht de politieman. Dan komt hij in de kerk. De priester kent de situatie. De moeder van de doodgeschoten jongen zit ook in de banken. Beiden ontvangen ze de communie.

Na afloop zoekt de agent de priester op:
– ‘Why did you give me communion, Father?
> ‘Why did you come up for it?’
– ‘Because I’ve never needed it so much in my life.’
> ‘That’s why I gave you it.’

“Niet vaak zie je de helende genade van het sacrament zo sterk oplichten.”

Drempel

De Maaltijd vieren is genade ontvangen, genade uitdelen, gemeenschap hebben … En meer. Jezus Zelf staat in het midden. Hij gaf zijn leven voor degenen die hij liefhad: mensen. Jezus zelf wees het brood aan als zijn lichaam en de wijn als het bloed. De symboliek is heilig, zó heilig dat we daar niet altijd goed raad mee weten.

In sommige kerken is de drempel om de Maaltijd te vieren haast onneembaar geworden. Als kind maakte ik dat mee: het was exclusief voor een kleine groep. Ik keek toe vanuit de kerkbanken en vele kerkgangers keken met mij toe. In weer andere kerken zorgt de heilige betekenis ervoor dat mensen niet goed raad weten met het toepassen op hun eigen leven, ze voelen zich ongemakkelijk bij het ritueel en blijven liever thuis als de Maaltijd op de agenda staat.

De Maaltijd kan verworden tot geloofsversterking voorbehouden aan mensen wiens geloof al goed genoeg is. Of tot een nietszeggende gang naar voren in de kerk. Of tot een ongemakkelijk snel wegkauwen van het stukje brood en een nipje van de wijn. Rituelen zijn niet altijd makkelijk eigen te maken.

Mij helpt het om terug te gaan naar momenten waar de Maaltijd wél diep spreekt. Naar mijn ontroering afgelopen zomer. Of naar de indrukwekkende scène met de politieman uit Broken. Niet vaak zie je de helende genade van het sacrament zo sterk oplichten. Juist in het besef dat hij een zondaar was, kwam hij naar voren. Woorden waren op dat moment niet nodig, overbodig zelfs.

Overal

De eerste keer dat ik zelf brood en wijn proefde, was ik een twijfelende student. Mijn geloof was aan scherven, ten prooi gevallen aan de kritische en seculiere sfeer op de universiteit. Ik was in Kopenhagen, daarheen gelift met medestudenten. Toen de uitnodiging in de Deense kerk klonk, bestemd voor iedereen, kwam ook ik naar voren. Ik at, ik dronk. Juist in mijn twijfel kwam het geschenk nog krachtiger aan. Ik proefde Gods nabijheid.

Ik werd bevestigd in wat ik al langer vermoedde: het Avondmaal is voor iedereen. Er hoeven geen voorwaarden aan gesteld te worden. Christus is de gastheer van de maaltijd, niet wij. Hij nodigt, niet wij. Christus wil bij de uitgestotenen, de twijfelaars, de vreemdelingen zijn – en wijst hen die willen uitsluiten en afweren terecht.

Nu ik in de Anglicaanse kerk voor het eerst in mijn leven wekelijks de Maaltijd mag meevieren, proef ik steeds meer die eerste ervaring terug. Het ritueel, het sacrament, heeft een betekenis in zichzelf die je niet hoeft te beredeneren voor je het kunt ervaren. Het is voor iedereen, op welk moment in je leven ook. Laat het over je heen komen en ontvang het zonder dat je er iets voor terug doet. Je hoeft geen ‘voorbeeldgelovige’ te zijn om mee te doen. Ontvang het en zie wat het met je doet.

De Maaltijd van de Heer is één van de prachtigste dingen die de kerk de wereld te bieden heeft. Deze Maaltijd is niet beperkt tot kerkgebouwen en kan overal plaatsvinden. Overal waar Jezus’ sterven herdacht -, zijn opstanding gevierd – en de gemeenschap geleefd wordt. Overal waar naar het Koninkrijk wordt uitgekeken …

Hieronder nog een favoriet gebed van Gertine, bedoeld voor bij de viering van de Maaltijd:

De maaltijd

Goede God,
Wij danken u dat u, keer op keer,
op de meest verrassende plaatsen, een tafel bereidt
En ons welkom heet op het feest van uw aanwezigheid.

Soms zijn we de verraste gasten bij een groot feest,
Soms ontmoeten wij U aan een keukentafel
Als we onder vrienden zijn en het dagelijks brood delen.
Soms als kinderen die genieten van een picknick en lachen en zingen in de zon.
Soms ook in een donker dal, tijdens een zware reis.
Want ook bij het prikkeldraad wordt het brood gebroken.

Maar altijd vinden we voeding,
Altijd genoeg voor iedereen die komt.
En we letten erop dat niemand wordt overgeslagen of geweigerd,
Want we worden gezegend in het delen.
Dát is het feest van het evangelie.

Dank voor zulk goed eten,
Dat ons kracht geeft om Uw werk te doen in de wereld.
En dank, dat U ons welkom heet, als onze reis zal eindigen.

Amen.

Iona
vertaald door Marjolijn de Waal 

<hr/>

Gertine Blom is theoloog en dominee (vanaf maart 2018 zonder gemeente). Ze woont in Cambridge met haar man Eelco. Voor Lazarus schrijft Gertine over haar zoektocht naar de betekenis van de kerk voor het leven van alledag. Op haar eigen blog schrijft ze over haar pogingen om vrij, vroom en vrolijk te leven.

Geschreven door

Gertine Blom

--:--