Dit is de belangrijke les van stiefvader Jozef (en ja, die staat haaks op onze tijd)

Dit is het jaar van Jozef, de stiefvader van Jezus. De paus maakte dit al in december bekend, maar als niet-katholiek las ik dat onlangs pas. Het is namelijk 150 jaar geleden dat de heilige Jozef werd uitgeroepen tot beschermheilige van de universele kerk, maar er speelde nog iets mee in de pauselijke beslissing.

In zijn apostolische brief schrijft de paus dat deze pandemie duidelijk maakt dat onze levens zijn verweven met elkaar en dat onze maatschappij veel te danken heeft aan gewone mensen die zo vaak over het hoofd worden gezien. ‘Mensen die niet in de krantenkoppen staan, in tijdschriften of talkshows verschijnen, maar die in deze tijd vorm geven aan de beslissende gebeurtenissen in onze geschiedenis.’ Dokters, verpleegkundigen, schoonmakers, supermarktmedewerkers, politiemensen, ‘religieuze mannen en vrouwen’: mensen die begrijpen ‘dat niemand in z’n eentje gered kan worden’. En Jozef is hun ultieme symbool.

Jozef is cruciaal

De keuze van de paus is bijzonder treffend. Jozef is dan wel de vader van Jezus, maar hij wordt maar kort beschreven. Er is zelfs geen letter uit zijn mond opgetekend, hij opereert in de schaduw van Maria en van het Kind. Toch is Jozef een vrij cruciale schakel in het verhaal: zonder hem zou de zwangere Maria ongehuwd moeder zijn geworden – een ramp in die dagen – er zou geen Bethlehem zijn, geen vlucht naar Egypte, geen veilige gezinssetting, geen broers en zussen voor Jezus en zonen en dochters en dus oudedagsvoorziening voor Maria (dat laatste is mijn protestantse toevoeging).

Toch is deze Jozef fascinerend, omdat hij ons een les leert die haaks staat op deze tijd. In onze 21^e-eeuwse wereld draait immers alles om profilering van jezelf, om de vrijheid van de individuele mening, om overal en altijd te laten zien dat je in niemands schaduw hoeft te staan en zelf mag ‘stralen’. Om perfecte Instagramposts, gevatheid op social media en de talkshowtafel als ultiem uithangbord van jezelf en je verdiensten. Daar past geen figuur bij die totaal op de achtergrond opereert en nauwelijks wordt opgemerkt.

Jozefs om me heen

Het mooie is echter dat we van Jozef leren dat als je echt van betekenis bent, je wellicht te druk bent voor woorden of dat je even geen woorden meer hebt. Stel je voor: je verloofde zwanger van een ander, een bevalling in een onderkomen van beesten, moeten vluchten naar een vreemd land met je gezin en een stiefzoon opvoeden met wie je geen bloedband hebt. Het zijn allemaal elementen die je leven op z’n zachtst gezegd gecompliceerd maken. Het is wel realistisch: het leven is nu eenmaal niet fraai, je zult moeten dealen met tegenslag en juist die moeilijkheden en die lastige beslissingen kunnen levensveranderend zijn voor de mensen om je heen en daarmee ook voor jou.  

Ik zie dat in Jozefs om me heen: in de stiefvader aan mijn zijde die zo vaak een tweede plaats moet innemen en dat altijd grootmoedig doet. In mijn zusje die naast haar inspannende werk op de ic ook nog haar gezin met kleine, altijd verkouden jongens runt. In mijn moeder die zorgt voor haar oudere broer en dagelijks kookt, poetst en zijn ogen druppelt omdat hij het zelf niet meer kan. In mijn mantelzorgende schoonouders en in de vele andere verhalen die ik ken van mensen die in stilte zorgen voor de ander, in welke vorm dan ook.

Jozef leert een andere weg

Ik twijfel regelmatig of ik het wel goed doe, die zelfprofilering, of ik mezelf meer moet laten horen,  meer aanwezig moet zijn op de sociale media, ook ‘een mening’ moet hebben. Want het werkt: als je je laat horen, val je op. Van Jozef leer ik dat er ook een andere weg is. Dat het feit dat je nergens geciteerd wordt of door de talkshows niet op de voorgrond wordt geplaatst, níet wil zeggen dat wat je doet je niet belangrijk of zelfs cruciaal is. Ook al krijg je door de diverse media een ander idee.  

Ik ben blij dat Franciscus me hieraan herinnert en oproept om te kijken naar de Jozefs om me heen. Dat ik word aangespoord om zelf een Jozef te zijn, midden in het profileringsgedruis. Om net als Jozef ‘elke dag opnieuw veel geduld te oefenen, hoop te bieden, te proberen geen paniek te zaaien en om gezamenlijke verantwoordelijkheid te laten zien’, zoals de paus schrijft. Want het zijn de Jozefs op wie het nu aankomt.