Hoe C.S. Lewis het Trumpisme al voorspelde in de Narnia-kronieken

Voordat mijn kinderen zich op Harry Potter mogen storten, moeten ze eerst de Kronieken van Narnia lezen. Een regel die ik heb ingesteld voor de oudste – ik was bang dat ze zich na het lezen van de zeven delen van Harry Potter te oud zou voelen voor Narnia. Het werkte bij haar en onlangs had mijn jongste van bijna 11 het laatste Narnia-boek uit. Ik besloot zelf de laatste drie boeken ook nog even ter hand te nemen: niets is een prettiger afleiding in deze coronatijden dan een goed verhaal.

Bedekt met Jezus-leuzen

Toen ik deze week de bestorming zag van het Amerikaanse Capitool en de wapperende ‘Jesus 2020’ en ‘Jesus is my savior – Trump is my president’ vlaggen moest ik aan Narnia denken. En dan met name aan het laatste deel: Het laatste gevecht. Waarin een ezel zich voordoet als leeuw doordat hij bedekt is met een leeuwenvacht, zoals het Capitool bedekt werd met Jezus-vlaggen.

Mocht je het verhaal niet kennen: in alle Narnia-delen staat leeuw Aslan centraal: een Jezus-type dat zich opoffert, met wijsheid regeert en soms wel, maar vaker niet aanwezig is.
In dat laatste deel van de Kronieken vertelt Lewis hoe de doortrapte aap Draaier domme ezel Puzzel een leeuwenhuid aantrekt, in de hoop dat hij de ezel voor Aslan kan laten doorgaan. Het lijkt onwaarschijnlijk, maar het werkt. En daarmee heeft de machtsbeluste Draaier een belangrijk wapen in handen: op basis van alle mooie verhalen die er over de Aslan rondgaan, geloven de Narniërs dat de leeuw is teruggekeerd en nog belangrijker: ze luisteren naar de bevelen die de (nep)leeuw hen geeft en die aap Draaier hem influistert.  

Zoals een goede manipulator gaat aap Draaier voorzichtig te werk: eerst zijn het nog lievelingsnootjes die verzameld moeten worden, daarna worden de bomen in Narnia gekapt en verkocht en vervolgens zijn de de dieren en de dwergen aan de beurt. Zij worden als slaaf verkocht aan de vijandige Calormeners. Opeens is er chaos, destructie in het ooit zo vredige rijk en uiteindelijk wordt Narnia binnen afzienbare tijd te gronde gericht. Zoals de bezetting van het Capitool het resultaat was van een langzaam opgebouwde manipulatie. 

Bang om voor de gek gehouden te worden

In het boek is nog groep: de dwergen. Ze worden op hat nippertje gered van slavernij door volgelingen van de echte Aslan. Maar dat maakt hen niet dankbaar: voor hen hoeft het hele geloof in de leeuw niet meer. Niet in de nep-Aslan, maar ook niet in de echte. En daardoor kunnen ze niet meer genieten van al het moois dat Aslan voor ze in petto heeft, de feestmaaltijd die klaarstaat. ‘Ze zijn zo bang om voor de gek gehouden te worden dat niemand ze eruit kan bevrijden’, zoals Aslan zegt.
Leugens en misbruik kunnen mensen afstompen, kunnen zo murw maken dat alle diepte uit het leven verdwijnt: in vreugde, in verdriet, maar ook in spiritualiteit. Kijk wat er gebeurt als religieuze leiders hun positie misbruiken. Kijk wat voor resultaat leugenachtige politiek heeft: het vertrouwen verdwijnt totaal. 

Kleine dingen doen ertoe

Lewis heeft in dit kinderverhaal een donkere waarheid verstopt. Een waarschuwing. Hij wil ons in dit boek onder andere duidelijk maken dat de kleine dingen ertoe doen. Dat kleine leugens zich kunnen opstapelen en uiteindelijk tot gevolg hebben dat we geen goed meer van kwaad kunnen onderscheiden. Lewis schrijft: 'Doordat er een beetje waarheid in zat, was hun leugen veel moeilijker te ontmaskeren.'

Helemaal duister eindigt Lewis overigens niet: de trouwe hoofdpersonen en de ezel die tot inkeer komt, mogen genieten van een nieuw Narnia. Maar de boodschap is duidelijk: laten we opmerkzaam blijven, onszelf steeds afvragen of we geen leugens aan het wegwuiven zijn of aan het bedekken. Bidden om onderscheidingsvermogen en blijven putten uit de bron van Goedheid die nooit het eigen gewin op het oog heeft en altijd kiest voor de bescherming van het zwakke.

Een goede reden om de Narnia-Kronieken te (her)lezen: begin februari verschijnt er bij uitgever KokBoekencentrum een nieuwe uitgave van de boeken, die vertaald zijn door de bekende jeugdliteratuurschrijfster Imme Dros. Meer informatie vind je hier.