Hoe moet ik rouwen om mijn vriendin?

Leeg staar ik naar het vak in de supermarkt. Ik ben bezig met mijn boodschappenronde en heb olijven nodig voor een recept. Olijven zonder pit. Terwijl ik het schap met conserven afspeur, bedenk ik wrang dat ik voor een mens zonder pit niet ver hoef te zoeken: sinds het overlijden van mijn vriendin voel ik me flink uitgeblust. 

Stekende pijn vermijden 

In de eerste periode na haar overlijden deed contact met mensen me pijn. Het liefst wilde ik nooit meer iemand zo intens liefhebben. Vermijden dat ik ooit nog een keer door dit soort stekende pijn moet navigeren. Een bekende quote van C.S. Lewis is: 

‘To love at all is to be vulnerable. Love anything and your heart will be wrung and possibly broken. If you want to make sure of keeping it intact you must give it to no one, not even an animal. Wrap it carefully round with hobbies and little luxuries; avoid all entanglements. Lock it up safe in the casket or coffin of your selfishness. But in that casket, safe, dark, motionless, airless, it will change. It will not be broken; it will become unbreakable, impenetrable, irredeemable. To love is to be vulnerable.’

(Uberhaupt is liefhebben kwetsbaar zijn. Als je liefhebt, wordt je hart uitgewrongen en mogelijk gebroken. Als je ervoor wilt zorgen dat het intact blijft, moet je het aan niemand geven, zelfs niet aan een dier. Wikkel het voorzichtig rond hobby's en kleine luxe; vermijd alle valstrikken. Sluit het veilig op in de kist of in de doodskist van je egoïsme. In die kist, veilig, donker, onbeweeglijk, zonder lucht, zal het veranderen. Het zal niet worden verbroken; het zal onbreekbaar, ondoordringbaar, onherstelbaar worden. Liefhebben is kwetsbaar zijn.’)

Al snel besefte ik dat het gemis niet per definitie minder zou worden. Wel anders. Het eigenlijke gemis wordt groter. Want hoe meer tijd er verstrijkt, hoe meer momenten je niet samen door hebt kunnen brengen. M. Vasalis schreef: ‘Niet het snijden doet zo’n pijn, maar het afgesneden zijn’. Rouw ploegt zich een spoor door je leven. Maar kan ook grond geven voor openheid en diepe verbinding met anderen. Het besef dat het niet vanzelfsprekend is om door te kunnen leven brengt verdieping. 

Een collectieve herinnering 

Schrijfster Kate Bowler spreekt in haar podcast over rouw, nadat ze haar goede vriendin en eveneens bekende schrijfster Rachel Held Evans verloor. Ze spreekt met professor en predikant Susan Dunlap over het rouwproces waar ze zich in bevindt. Susan geeft aan dat het op de wat langere termijn helpend kan zijn om weer opnieuw in contact te komen met andere mensen die Rachel Held Evans goed kenden. Om haar nalatenschap te ‘verankeren’ in een collectieve herinnering en erbij stil te staan hoe de impact die een leven op dat van jou en anderen heeft gehad nog blijft bestaan. Dat deze zelfs opnieuw tot bloei kan komen, ook na het wegvallen van de persoon. Zo blijft de herinnering intact en krijgt deze een plaats in het leven dat zich na het overlijden ontvouwt.

’s Avonds sta ik te koken en blijken de pitloze olijven een smaakvolle toevoeging aan het recept. Ik geniet van de maaltijd en het gezelschap van mijn tafelgenoten. De liefde is levend, juist door de onuitspreekbare pijn die een gemis soms brengt. Ik ga verder en leef. Zonder mijn vriendin, maar met haar aanwezigheid onverminderd besloten in mijn hart.