Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Is de Bijbel het onfeilbare woord van God?

Rob Bell werd gevraagd hoe hij de onfeilbaarheid van de Bijbel ziet. Onfeilbaar in de zin dat de Bijbel geen enkele fout zou bevatten. Maar zegt de Bijbel dat eigenlijk wel over zichzelf? 

Deel:

In de volgende blogs behandel ik onderwerpen rond de Bijbel als het geïnspireerde en gezaghebbende woord van God, maar nu over onfeilbaarheid.

Mijn zoontje van 13 moet voor een project op school tegenwoordig elke dag naar een stukje klassieke muziek luisteren. Onderweg naar school heeft hij elke morgen niet zoals gewoonlijk Blink 182 en rap opstaan, maar… Mozart. Niet echt zijn muziek, maar pas zei hij dat hij wel zou kunnen wennen aan klassiek. (Welke ouder hoort dat nu niet graag?)

Vandaar een paar vraagjes over Mozart:
Staat Mozart op nummer 1?
Gaat Mozart de concurrentie wegvagen?
Is Mozart een topspeler?
Denk je dat zijn muziek alle stemmen krijgt?

Rare vragen, toch?
Dat komt omdat je niet in die termen aan de stukken van Mozart denkt. Het zijn vragen die bij een andere categorie horen.

Waarom?
Omdat je Mozart niet bewondert als de held, als de kampioen, maar omdat zijn muziek bedoeld is om te beluisteren en van te genieten.

Toegepast op het begrip ‘onfeilbaarheid’: dat komt uit een onbruikbare categorie. Stel dat je alleen over Mozart had gehoord als iemand die alle prijzen wint, dan zou je zijn muziekstukken waarschijnlijk niet eens goed kunnen beluisteren en ervaren.

1. De Bijbel zegt dit ook niet over zichzelf. Je vraagt Paulus toch ook niet of hij een onfeilbare brief geschreven heeft? Het is belangrijk dat je de Bijbel niet in een categorie probeert te wurmen die hij zelf niet toepast. De schrijvers hebben het over Gods woord, inspiratie en autoriteit, en over inblazing door Gods geest, maar zeggen nergens dat de tekst onfeilbaar zou zijn. Waar de Bijbelschrijvers wel over spreken, is over hoe gebeurtenissen die zich in de werkelijke geschiedenis ontvouwen iets laten zien van het plan van God met de wereld. Ze willen dat de lezers die ontwikkeling zien en gaan meemaken.

2. Zo’n boek hebben we niet. Wat we wel hebben is een collectie boeken die door verschillende mensen in de loop van de eeuwen zijn geschreven. Soms zijn de schrijvers vóór echtscheiding, soms ertegen. In sommige teksten komt Jezus uit Nazaret, volgens andere uit Betlehem. Hier staat dat het lot van mensen voorbestemd is, daar wordt de vrije wil benadrukt. David heeft bedrag x betaald voor een stuk grond, of toch y? Het ene verhaal begint met God die David ergens toe aanzet, in een andere versie van datzelfde verhaal zit satan erachter.

En ga zo maar door.

Sommige van die verschillen/tegenstellingen kunnen makkelijk worden verklaard – het ene verslag is bijvoorbeeld eerder geschreven en geeft de visie, het denkkader van die tijd weer, terwijl het andere van later datum is, zodat je kunt zien hoe de opvattingen in de tussentijd veranderd zijn.

Soms heeft een schrijver een bepaald doel voor ogen, waardoor hij een stijl kiest en gebeurtenissen beschrijft op een manier die wij niet goed meer begrijpen, zodat het onduidelijk is wat er precies aan de hand was.

Misschien was een letterlijk verslag niet het doel?

Het komt ook voor dat wij andere aannames hebben, een andere kijk op hoe je de geschiedenis beschrijft dan de schrijver zelf. En wij ons maar afvragen hoe iemand er zo ontzettend naast kan zitten, terwijl een letterlijk verslag van wat er gebeurd is, helemaal niet het doel was. (Zo geloofden ze toentertijd dat Julius Caesar aan het eind van zijn leven naar de hemel was opgestegen om plaats te nemen aan de rechterhand van de goden – zou Lucas daarom zijn boek afsluiten met Jezus’ hemelvaart? Maar waar is Hij dan naartoe gegaan? Naar boven? Want niemand heeft Hem ooit vanuit een ruimtevaartuig gezien, haha. Wij gaan ervan uit dat Lucas in detail beschrijft wat er werkelijk is gebeurd, maar als je even met een ruimere blik kijkt, ga je inzien dat Lucas zijn lezers vooral wil meegeven dat Jezus de Heer is, en niet Julius Caesar. Dan wordt Lucas’ beschrijving van de opstanding opeens veel logischer. Tegenwoordig vinden we dat geschiedenis vooral exact moet zijn: tijden, data, waargebeurde feiten. Vandaar dat we telkens weer over de moord op Kennedy beginnen; we hebben het gevoel dat we nog niet over alle feiten beschikken. Maar in de oudheid hadden schrijvers heel andere intenties – Lucas probeert ons niet iets wijs te maken, hij vertelt gewoon het verhaal zoals dat in die tijd gebruikelijk was…)

In ieder geval: of iemand die tegenstrijdigheden in de Bijbel nu ontkent, terzijde schuift of gladstrijkt, de reactie is vaak óf ophouden met denken óf ophouden met lezen.

Hoe zit dat bij jou?
Heb je je neergelegd bij wat ze je hebben voorgehouden, kortom: ben je opgehouden met zelf denken
of
dacht je: het zal wel?

3. Dat brengt me bij het volgende punt: als je blijft hameren op onfeilbaarheid en dergelijke standpunten is de kans heel groot dat mensen de Bijbel de rug toekeren.

Dat heb ik heel vaak gezien,
en jij vast ook.

Het gaat er niet om dat Mozart de kampioen is, maar dat je zijn mooie muziek ervaart. Als je probeert een categorie toe te passen die niet bruikbaar is, werkt dat altijd averechts. Jouw veelheid aan argumenten kunnen mensen juist immuun maken voor de kracht en schoonheid van de Bijbel.

Een verzameling teksten van gewone mensen

Vandaar punt 4. Vraagje: heb jij de snaartheorie al helemaal geaccepteerd?

Laat je je erdoor leiden bij je beslissingen – bij alles, vanaf je dagelijkse boodschappen tot je geloof in parallelle universa tot je oordeel over de laatste aflevering van Breaking Bad?

Ik denk van niet.

Maar als straks nou blijkt dat die snaartheorie klopt? Als de werkelijkheid inderdaad zo in elkaar zat? Dat zou dan allerlei gevolgen hebben voor het menselijk gedrag. Stel dat we de wereld gaan bekijken door de bril van de snaartheorie. (Bedenk dat de mensheid op een bepaald moment ging inzien dat de aarde rond was. Dat de aarde niet het middelpunt van het heelal was. En, een ander inzicht: mensen ontdekten dat bacteriën echt bestonden, ook al kun je niet zien.)

Stel je nu eens voor dat er zich zo’n ‘snaar-revolutie’ voltrekt. Wordt dan alles wat je daarvoor hebt gezegd en gedaan opeens waardeloos? Zullen we dan al je mails en berichten van voordat je net als wij een snaargelovige bent geworden in twijfel trekken? Natuurlijk niet.

Waarom? Omdat je een echt mens bent, en alles wat je doet en zegt, voorkomt uit jouw menselijke wezen, met al zijn passies, dromen, gedachten, beperkte inzichten en overhaaste oordelen en alles wat jou tot jou maakt. De Bijbel heeft zeggingskracht als je aanvaardt in plaats van ontkent wat hij is, namelijk een verzameling teksten van gewone, begrensde, beperkte, gebrekkige mensen. Echte mensen, die ooit echt ergens gewoond hebben. En er speelt meer dan hun beperkte wereldbeeld; de Bijbelschrijvers vertellen ons bovendien keer op keer dat we zondaars zijn – vanaf het verhaal van Adam en Eva tot aan de apostel Paulus die schrijft dat we allemaal tekortschieten… we kunnen er allemaal een fantastische puinhoop van maken. En via dat soort mensen heeft de Bijbel ons bereikt.

5. Wie aan de onfeilbaarheid vasthoudt, heeft het over een ander soort bibliotheek, niet over onze collectie Bijbelboeken. Het is belangrijk op te groeien, je te ontwikkelen, volwassen te worden. En bij die volwassenheid hoort toenemend inzicht: het steeds meer erkennen dat de werkelijkheid niet zo duidelijk en eenvoudig is als wij zouden willen. Wie zich vastklampt aan die onfeilbaarheid heeft een onvolwassen kijk op de Bijbel. Wat wij bezitten is een boeiende, ingewikkelde, onvoorspelbare, soms adembenemend mooie en dan weer misselijkmakende verzameling verhalen, gedichten, brieven, verslagen en evangeliën die een weerslag vormen van het groeiend besef dat wij ertoe doen, dat alles met elkaar in verband staat, dat de geschiedenis een doel heeft.

Zoals ik al eerder schreef: wil je de Bijbel naar waarde schatten, laat hem dan zijn wat hij is. Als je dat doet, merk je dat hij bruist van het leven en vol verrassingen zit.

Is onfeilbaarheid het belangrijkste?

Een laatste vraag: Wanneer er zich zoiets groots, geweldigs en boeiends in de geschiedenis voltrekt, hoe zou dat anders worden doorverteld?

Anders gezegd: wat voor Bijbel had je dan verwacht?

Of nog anders: Hoe komen ze erbij dat onfeilbaarheid het hoogste goed is?

Was Mozart onfeilbaar?
Is een zonsondergang onberispelijk?
Is de liefde tussen twee mensen die van elkaar houden altijd foutloos?
En de lekkerste maaltijd die je ooit heb gegeten, was die volmaakt?

In de wiskunde is onfeilbaarheid het beste wat je kunt bereiken,
je streeft ernaar bij het produceren van een auto, of als je een huis wilt bouwen dat niet instort. In de Bijbel gaat het echter over inhoud. Over hoop. Moed. Inspiratie. Vreugde. Verlossing.

In de Bijbel is de muziek het belangrijkste.
Muziek die je niet onderzoekt of beargumenteert,
maar waarnaar je luistert
en van geniet.

Dit blog werd eerder gepubliceerd op 15 juni 2016

Geschreven door

Rob Bell

--:--