Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Dit is het geheim van een christen: let altijd op de zondebok

Deel:

Een schuldloze minderheid die gelyncht wordt en een populist die de meute faciliteert. Komt dat je bekend voor? Alain legt uit dat daar tegenover nog altijd een God staat die de kant kiest van de zwakke, de onderdrukte.   

Vandaag horen we of Geert Wilders gestraft wordt voor zijn Minder! Minder! Minder! uitspraak. Ik keek het filmpje voor de gelegenheid even terug. Met het vieze, zelfingenomen lachje van Geert zelf. De schaapachtig lachende en klappende Léon de Jong achter hem. Het scanderende publiek. Daardoor kan ik nu geen hoopvol adventsblogje voor jullie tikken. Eerst nog maar eens over de nacht die nog zwarter moet worden voordat het licht (toch echt!) geboren wordt. They say the darkest hour is right before the dawn, zong een Nobelprijswinnaar.

Jeroen Pauw is een zak als het over religie gaat, maar daar hebben we deze week genoeg over gefulmineerd. Het gaat namelijk ook weleens goed! Vandaag kom ik met een Pauw-uitzending van vorige maand waarin niemand minder dan Wouter Bos een verhaal over Jezus meeneemt (kijk terug bij minuut 16). Als een PvdA-coryfee bij de VARA over Jezus komt praten, zal de situatie wel van bijbelse proporties zijn. Dat is natuurlijk ook zo, want we hebben het over de wereldwijde opmars van fascisten populaire politici met extreme standpunten aan de rechterflank.

https://www.youtube.com/watch?v=iqxPSH_P1MU

Pontius Pilatus was de eerste populist

Wouter Bos spreekt met Jeroen Pauw over het fenomeen populisme. En hij draagt daarbij, heel clever, Pontius Pilatus aan. Als oudste voorbeeld van een populist. Pilatus die zijn handen in onschuld wast als hij het volk geeft wat het wil: de kruisiging van de onschuldige Jezus.

En dat is wel de meest platte en klassieke vorm van populisme, dat de politicus bijna zichzelf uitschakelt.
En zonder over de consequenties of de deugdelijkheid na te denken van wat er voorgelegd wordt, gewoon doet wat er gevraagd wordt.
U vraagt, wij draaien.

Wouter Bos (vanaf minuut 17.30)

Vandaag horen we of Geert Wilders gestraft wordt voor zijn Minder! Minder! Minder! uitspraak.
Zo begon ik dit blog.
Maar het is natuurlijk niet waar.
Nee, dat Minder! Minder! Minder! is geen uitspraak van Geert Wilders. Het is een uitspraak van de opgehitste menigte.
Geert vroeg alleen maar om de wil van het volk, waste zijn handen à la Pilatus en zei: dan gaan we dat regelen. 

Pas op voor de woedende menigte

Wie vertrouwd is met de bijbel, kan dit soort patronen moeiteloos herkennen. Het mechanisme van een woedende menigte die nooit gelijk heeft maar wel z’n zin krijgt, een schuldloze minderheid die gelyncht wordt en een populist die de meute faciliteert terwijl God steevast de kant van de verliezer kiest. Dat brengt de bijbel zo sprekend en pakkend in beeld, dat ook Wouter Bos het moeiteloos bij Pauw aan tafel krijgt.

Het is een rode draad in de bijbel. De menigte in Sodom (en de populist die zegt: verkracht m’n dochters maar) en de herhaling van zetten daarvan in Gibea. De über-tragische tekst van het volk dat gaat morren tegen Mozes: we missen de slavernij in Egypte! (en God die zelf een satirische populist speelt door met kilo’s vlees naar hun hoofd te smijten). De Israëlieten die vinden dat Mozes te lang wegblijft met z’n stenen tafelen op de berg (en de populist Aäron die een gouden kalf laat maken om hen gerust te stellen). De groep die een overspelige vrouw naar Jezus bracht en hem vroeg om haar te laten stenigen (en Jezus die de rol van populist weigert en zo het hele verhaal in het honderd stuurt).

Let altijd op de zondebok

Ik ben blij met collega Daan Savert die hier over René Girard heeft geblogd. Die filosoof heeft het namelijk als geen ander benadrukt: de hele bijbel werkt toe naar een ontmaskering van het zondebok-mechanisme. Jezus die zich geweldloos en openlijk laat lynchen door de woedende menigte onder leiding van populisten – dat verhaal gaat niet over Jeruzalem anno 33. Dat verhaal gaat over de mensheid, over God en mij, over mij en jou, over de groep versus de zonderling.

Dit zegt de bijbel daarover volgens Girard: let altijd op waar je dit mechanisme ziet, want het Kruis is overal, de Gekruisigde is overal en de meute die vandaag Hosanna en morgen Kruisig hem roept is ook overal. En God kiest de kant van de zondebok. Waarin wij God moeten volgen.

En Wilders dan?

Het interesseert me geen klap wat de rechter vandaag zegt over Wilders. Wat me wél interesseert, is het hier werkzame mechanisme. Het mechanisme van de woedende menigte (35 zetels aan ‘boze blanke burgers’, mijn God), de populist die hen opjut en faciliteert (‘Willen jullie méér of mínder…’) en de lynchpartij die volgt.

De lynchpartij staat haarfijn omschreven in het door iedereen te begrijpen verkiezingsprogram op A4-formaat. God kiest de zijde van de zondebok, en ik kies met Haar mee. Bepaalt u zelf maar wie de zondebok in dit verhaal is. Kies er eentje uit op de website, onderdeel ‘visie.html‘.

Als Jezus-volger houd ik me heel ver van de ‘ons’ in Nederland weer van ons, van de haat-populist met z’n bindende Minder!-referenda en het slagveld dat zijn verkiezingsvodje openlijk voorstelt. Omdat de hele wereldgeschiedenis een grote kruisiging is en ik dan liever met Maria machteloos sta te huilen of als de vrouw van Pilatus vertwijfeld waarschuw dat ik heb gedroomd dat die lynchpartij niet zo’n zalig idee is.

Foto: scène uit Jesus Christ Superstar uit 1973 waarin Jezus tegenover Pontius Pilatus staat.

Geschreven door

Alain Verheij

--:--