Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Kom uit je westerse bubbel | The Farewell: een andere kijk op leven en dood

Soms haalt een film je even helemaal uit je bubbel, merkt Jaap-Harm. Een culturele bubbel in dit geval. Hij keek The Farewell en ontdekte dat je op een heel andere manier kunt omgaan met afscheid en rouw, dan wij gewend zijn.

Deel:

Wat zou je doen als je oma ernstig ziek is en nog maar kort te leven heeft? Haar omringen met zorg en aandacht. Zeggen dat je van haar houdt. Nog eens teruggrijpen op de mooie en moeilijke momenten die jullie samen hebben doorgemaakt. Waar nodig dingen rechtzetten. Om vergeving vragen en haar die vergeving geven. 

Samen huilen. Zo goed en zo kwaad als het kan afscheid van elkaar nemen. Een laatste keer samen eten of samen een spelletje spelen. Of dat doen wat jullie altijd samendeden en wat bevestigt wie jullie voor elkaar waren. Hoe het ook zij, in ieder geval zeer bewust die laatste weken, dagen en uren beleven. Nu het nog kan. Logisch toch? 

Uit mijn bubbel

Het is nogal een thema sinds de opkomst van sociale media: vastzitten in je eigen bubbel. Mensen verzamelen gelijkgestemden als volgers en vrienden en horen alleen nog maar wat ze eerder hoorden en graag willen blijven horen. Algoritmes op Twitter en Facebook dragen daar nog eens aan bij door dat wat je eerder aanklikte zichtbaarder te maken. De tegenstemmen en andere geluiden zakken steeds dieper weg in je tijdlijn, totdat je vastzit in de echokamer van je eigen gelijk. 

Een zeer probaat antiserum is de film. Duik het donker van de bioscoopzaal in en hoor steeds nieuwe en andere verhalen. Verhalen die je raken en die je met instemmend gejuich onthaalt, maar ook verhalen die je tegen de haren instrijken, waar je je zelfs kapot aan kunt ergeren. Waarom wordt het leven hier zo simpel voorgesteld? Waarom wordt geweld hier verheerlijkt? Waarom klaagt deze film mijn brave burgermansbestaan aan? 

Het breekt je wereld open. Er zijn niet alleen gelijkgestemden, er blijken opeens zoveel anderen te zijn. Anderen die anders zijn, andere keuzes maken en impliciet de vraag stellen: waarom doe jij wat doet? En waarom doe je het op deze manier?

Eenzelfde ervaring had ik toen ik The Farewell keek. Opeens werd ik me ervan bewust dat ik vastzit in een bubbel. Een culturele deze keer. Van een geliefde die gaat sterven, neem je heel bewust afscheid. Dat zeggen de stemmen rondom mij. Dat is wat je doet. Logisch toch? Totdat ik inzag dat het ook anders kan. Mijn eigen verhaal bevraagd werd. Er kan ook anders naar gekeken worden, met goede reden zelfs en dat stelt vragen aan wat ik zelf belangrijk vind. 

Leugentjes om bestwil

Het verhaal begint bij Billi. Een jonge Amerikaanse vrouw met Chinese roots. In één van de eerste scènes belt ze met Nai Nai, haar Chinese oma. Bezorgd vraagt deze of ze wel goed aangekleed is. Zonder moeite zegt ze ja, terwijl het antwoord eigenlijk nee is. Zulke leugentjes om bestwil zal ze later vaker nodig hebben, maar dan rollen ze niet meer zo makkelijk over haar lippen. 

Nai Nai blijkt namelijk ernstig ziek, maar weet het zelf niet. De dokter heeft de uitslag aan haar zus gegeven. Van haar heeft Nai Nai gehoord dat er op de scan goedaardige schaduwen zichtbaar waren. Niks aan de hand. De familie wordt wel van het nieuws op de hoogte gebracht en is in rep en roer. Hoe moeten ze afscheid nemen van hun geliefde moeder, oma en zus? Maar Nai Nai zelf vertellen over de situatie, nee, dat komt niet bij hen op. Het is beter dat ze van niks weet. Het zou haar humeur maar bederven. 

Opeens komt Billi in een spagaat terecht. Haar Oosterse wortels wijzen in een andere richting dan zij vanaf haar zesde geleerd heeft, het moment dat zij haar vleugels uitsloeg in het Westen. Uiteraard wil iedereen oma nog wel zien nu haar einde nadert, dus wordt in allerijl een bruiloft aangekondigd. Dat neef Hao Hao zijn vriendin nog maar een paar maanden kent, doet er niet toe. Dit is de perfecte dekmantel om als familie bij elkaar te komen. 

Cultuurkloof

Als Billi afreist naar China, tegen de zin van haar ouders, omdat die bang zijn dat ze haar mond niet zal kunnen houden, wordt de kloof tussen de culturen pijnlijk zichtbaar. Een familie in de rouw - hun tranen verbijtend - rondom een stralende oma. Nai Nai heeft de tijd van haar leven. Ze is een optimistische vrouw die volop geniet van haar familie. 

Een familie in de rouw rondom een stralende oma: die heeft de tijd van haar leven.

Het licht absurdistische uitgangspunt van de film wordt ook fijn doorgevoerd in verschillende scènes. Een ongemakkelijke fotoshoot met het bruidspaar, dat amper genoeg van elkaar houdt om echt gelukkig over te komen. De oom van Billi, die een toespraak houdt op de bruiloft van zijn zoon en compleet breekt als hij zijn moeder bedankt. Die laatste kijkt licht verwonderd toe. 

Een scène op de begraafplaats. Billi en haar familie legen eten, drink en kleding bij het graf van opa – de overleden man van Nai Nai. Zij vraagt hem of hij vanuit het hiernamaals hun kinderen en kleinkinderen kan zegenen. Steeds buigen ze met elkaar, een bevestigend ritueel van wat uitgesproken werd. Oma vraagt en vraagt, vol overgave. De rest doet mee, maar zonder overtuiging. Hun gedachten zijn elders. Wanneer zal oma opa gezelschap gaan houden?  

Leven en dood draag je samen

Wat The Farewell zo interessant maakt, is dat je gaat begrijpen waarom de familie zwijgt. Als Billi een arts in het ziekenhuis vraagt of het niet verkeerd is om oma voor te liegen, zegt hij: ‘Het is een goede leugen’. In een gesprek met haar oom blijkt waarom. Hij legt haarscherp uit wat het verschil tussen Oost en West is. Westerlingen zien het leven als hun eigen bezit, voor oosterse mensen is het leven onderdeel van een traditie, van een familie. Waarom zou iemand een naderende dood alleen moeten dragen? Is dat niet iets om met elkaar te doen? En Billi’s moeder vertelt een Chinees gezegde dat mensen met kanker niet doodgaan aan de kanker, maar aan de angst. Opeens barstte mijn individualistische bubbel even open. Wij gunnen elkaar onze privacy. Het is jouw leven, jouw dood, jouw keuze. Er is vast het nodige af te dingen op iemand in het ongewisse laten bij een naderende dood, maar die gedachte - dat je als gemeenschap gezamenlijk iemands last probeert te dragen - vond ik verrassend verfrissend. 

Nu in de bioscoop: The Farewell | Regie: Lulu Wang | Met Awkwafina, Shuzhen Zhao, Tzi Ma, Diana Lin

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Geschreven door

Jaap-Harm de Jong

--:--