Lazarus staat op | Hij woont niet op aarde, toch?

Hij woont niet op aarde, toch? – PopUpGedachte dinsdag 11 februari 2020

‘Hij heeft zes miljoen Joden vermoord! Ga toch weg.’ Trillend had zijn vinger de lucht ingestoken tijdens het gastcollege dat ik gaf aan de Vrije Universiteit gisteren. Er zit een felheid in zijn stem die weinig ruimte laat voor gesprek. Hij reageert niet eens op een stellingname van mijzelf, maar ik toon een quote van Etty Hillesum, de jonge vrouw die sterft in een concentratiekamp, maar niet alvorens de wereld achter te laten met diep-indrukmakende brieven.

Zij schrijft dat er over die donkere kwaadaardige tijd toch ook gezegd moet worden dat God er is geweest, en waarom zou ik dat niet zijn, zegt ze, een plek voor God om te verblijven. Ik noem dat briljant – dus misschien is het toch een stellingname van mij waar hij op reageert – omdat Europa vrij en masse na de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog besluit om God aan de dijk te zetten. Als hij dit toelaat, dan bestaat hij niet of hij is een klootzak.

Wat Etty echter doet is zo anders. Zo ontroerend anders. Zij geeft God niet de schuld van de dingen, al is dat ieders goed recht, zij besluit dat er iets goddelijks nodig is in deze donkere omstandigheden en zegt: waarom zou ik dat niet zijn, dit mijn lijf, een plek voor God, voor het goede, voor de liefde, voor de warmte om te verblijven. Zodat men later zal kunnen zeggen dat er ook in de donkerste uithoek van de wereld op dat moment er geen totaalafwezigheid was van God. Hij hing rond in mensenlichamen en stak een hand uit, gaf een knuffel, was in en onder alles lijdend aanwezig. Een onvoorstelbare gedachte, maar zo groots. En niet de mijne, maar die van Etty.

Zijn gezicht stond echter op onweer en ik zei dat we Etty zouden moeten vragen of zij het eens was met zijn stellingname: dat God de miljoenen Joden had vermoord. ‘Ik vraag het niet aan haar, ik vraag het aan jou!’.

Het was een vreemd gesprekje, waarbij op mijn reactie niets dan hoofdschudden volgde. ‘Delusional’, mompelde de student. En niet onbegrijpelijk overigens. Het hangt maar net af van wat je ziet, gezien hebt en het wereldbeeld – en dat krijg je niet in een snelle uitwisseling van gedachten op tafel in een volle collegezaal. Helaas.

Etty is ervan overtuigd dat God plekken op aarde zoekt om te wonen. Mensen eigenlijk. De collegezaal-man gelooft op een bepaalde manier dat gelovigen geloven dat God de wereld bestuurt en dus de hand heeft in de Holocaust. En wil niets te maken hebben met mensen die een link leggen tussen zichzelf en die zogenaamde godheid. Of die nu bestaat of niet. Etty laat de almacht van God voor wat die is, het abstracte concept van de macht die aan alle touwtjes trekt – dat concept dat leidt tot de vervreemding van zoveel mensen van religie.

De almacht die zij ziet, is er een van Jezus-achtig binnengaan van de werkelijkheid en in het lijden en de pijn besluiten aanwezig te zijn. Is dat almacht? De heersende God? Het is allemachtig dienend, elke keer weer.

Vandaag lees ik over Salomo die niet zo goed kan geloven dat God z’n intrek zou nemen op aarde – al heeft hij het machtigste paleis gebouwd dat een mens kan verzinnen en dat met het allergrootste feest wat hij kon bedenken, ingewijd. En dan staat er dat hij bidt: “Maar zou God dan werkelijk op aarde wonen? Zie de hemel, zelfs de hemel der hemelen, kan U niet bevatten; hoe dan dit huis, dat ik heb gebouwd!”

Tof zo’n tempel, maar het past niet. Die diepe eerbied voor de Maker van alles. Kan een aquarium, hoe vet ook, de macht van de zee bevatten? Voor wie de kracht van een werkelijke zeestorm kent, is dat een lachertje. Kan een schaatsbaan tippen aan de weidsheid van een bevroren meer in Siberië, of zelfs ons eigen Veluwemeer. Kan de grootsheid van alles een plek vinden binnen muren? Het kan er even aan raken maar meer is het niet.

God komt niet op aarde wonen, niet grijpbaar, plaatsbaar, beperkt – en ondanks de waanzinnige investering van Salomo beseft hij dat het niet genoeg is. Of misschien wel dankzij de waanzinnige investering. En toch dankt hij en buigt het hoofd omdat de Eeuwige, de ongrijpbare, zich heeft toegewijd aan een plaats en een tijd en mensen. Toen daar, nu nog. Aan jou en mij.

In alle eenvoud en verwarring, in alle interne rommel van verlangens en gedachten, van ego en zelfkritiek, daartussen en in huist de Eeuwige. Die weigert te vertrekken van zijn planeet en uit de mensheid. Die weigert om met geweld zijn weg te banen om de wereld over te nemen omdat hij dan niet meer zou zijn wie hij is, de Ene. Die door de gaten en de kieren heenschijnt van de mens – en die wil wonen in de Etty’s en de jou en mij van deze wereld. Want zo is het beloofd.

Tot zover vandaag. Meer PopUpGedachtes te vinden op Lazarusstaatop.nl – voor nu: vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.