Lazarus staat op | Daar waar de vreugde leeft

Daar waar de vreugde leeft - PopUpGedachte donderdag 12 december 2019

De mensen op straat hier in Sarajevo groeten je niet natuurlijk. Een vrolijke enkeling maar verder is de blik neutraal of naar binnen gekeerd. Zoals bij mij thuis in Amsterdam. Het regent nogal veel, dan wordt de blik helemaal gejaagd of loopt men onder een paraplu stevig door op weg naar drogere plekken. In de café’s is men vriendelijk, er wordt wat gelachen hier en daar. Een stad vol trauma’s, iedere Bosniër heeft de oorlog meegemaakt. De flat direct tegenover de plek waar we verblijven heeft middenin de vuurlinie gestaan. Overal zijn er inslagen te zien, delen zijn van binnenuit de flat herbouwd met snelbouwsteen. Aan de buitenkant is verder nooit iets gedaan. En toch is er een relaxedheid, een werkfocus. Natuurlijk zijn er zorgen, maar er is rust. Ook na, of juist na, trauma. En zo lang geleden is dat niet.

Wie échte vreugde wil zien - grote verwelkomende ogen, warme handen, grappen, uitnodigingen voor thee, wat dan ook - die moet naar de plekken waar het traume nog veel verser is. En dat is Utsjivak bijvoorbeeld. Het vluchtelingenkamp waar ik gistermiddag was. Ik reis met een groep journalisten, het is een soort trainingsreis over hoe je verslag doet van de migrantencrisis. En een manier om in verschillende landen van Europa het verhaal verteld te krijgen van de gevolgen van het Europese beleid voor hen.

Als we onder begeleiding van de kamporganisatie langs de barak lopen waar iedereen uren in de rij staat voor lunch, gaat er een gejuich op. Er wordt gezwaaid. Een verzetje in de eentonigheid en er wordt gegrapt en gelachen in een hele serie voor mij onverstaanbare talen. Lopen we langs een tafeltennistafel, klinkt het: come, my friend. En al snel staan we te tafeltennissen met Irakezen, Iraniërs. De één gevlucht om geloof, de ander om weet ik niet wat. Het maakt niet uit.

Wat zij hebben meegemaakt, dat breekt élk weldenkend mens en ze zijn juist heel. Meer heel dan de Bosniërs die ik tot nog toe heb gezien en meer heel dan je mag verwachten. Het is een overlevingsmodus houd ik mezelf voor. Zij kunnen niet twijfelen en bij de pakken neerzitten, want er is niemand die hen dan nog kan redden. Zoals die ene, tegen wie de beveiliging praat als tegen een kind. Een grote, jonge vent, op een klein stoeltje bij de inlaatpijp van de airconditioning. Twee handen eromheen geklemd en volkomen van de wereld. Zo wil niemand eindigen.

En in trauma’s, verhalen van tasers en pepperspray door de politie, stokslagen door gemaskerde militairen en verschrikkelijke vernedering - is er vreugde, ontspanning, een plek op het bed dat hutje mutje tussen andere bedden staat. Niemand heeft hier iets maar de verwelkoming is groots. ’s Nachts zullen ze langs de foto’s van hun geliefden scrollen en zich afvragen waarom het zover moest komen. De tranen zijn er ook, die zijn hier niet ver weg. En de frustratie, de angst en de wanhoop. En toch.

Dit alles bedenk ik me als ik vanochtend de bijbeltekst lees van de oude profeet Jesaja:

“De armen en de behoeftigen zoeken naar water en het is er niet; hun tong verdroogd van de dorst.
Ik, de Heer, Ik verhoor hen, Ik de God van Israël, Ik verlaat hen niet. Op kale gronden doe Ik rivieren ontspringen en bronnen in de rotskloven. Van de woestijn maak Ik een waterland, van dorstige bodem een bronnengebied. Ik de woestijn laat Ik ceders groeien, acacia's, mirten en oleasters.
In het dorre land zet Ik cipressen neer, en essen en palmen, een menigte bomen. Dan zullen zij zien en erkennen, volledig verstaan en begrijpen, dat de hand van de Heer dat gedaan heeft, dat Israëls Heilige dat heeft geschapen.”

Aan de armen en behoeftigen wordt recht gedaan. Niet door de EU, wel door gewone mensen op allerlei plekken en soms door organisaties als IOM en UNHCR. Maar op een dieper level door een onverklaarbaar, onaantastbaar geloof, hoop en liefde voor de lotgenoten en ons, gisteren.

Wie vreugde wil vinden in Sarajevo moet in Utsjiva zijn. Wie het meest recente oorlogstrauma wil vinden, eveneens. De woestijn is waterland, de dorstige bodem een bronnengebied, er groeien bomen op onmogelijke grond.

Of zoals Joel McKerrow, de Australische dichter, het zegt in Do Not Despair (Wanhoop niet - mijn vertaling):

Ik volg het niet
Maar er is nog vreugde bij hen
Tussen de momenten van lijden
Te midden van hun teisteringen

Onder hun pijnigingen
En binnenin hen, in hen de ellendigen

Waar vreugde niet hoort
Daar bloeit ze
Het uitbundigste van al

Dus als zij, deze vernielde vrienden, als zij dan lachen dwars door alles heen
Dan moet ook ik een plek voor vreugde vinden
Zodat ik hen niet hinder in de vreugde die zij het minst van alle kunnen missen

Tot zover. Meer PopUpGedachtes te vinden op Lazarusstaatop.nl Deel en reageer vooral en voor nu: vrede, waar je ook bent, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.