Lazarus staat op | Vertrouw op niemand

Vertrouw op niemand – PopUpGedachte donderdag 4 maart 2021

Dat is niet aardig gezegd, vertrouw op niemand. Het is net niet hetzelfde als ‘vertrouw niemand’, maar het komt toch behoorlijk dicht in de buurt. Het is juist essentieel dat de spiritualiteit ons leert hoe te durven vertrouwen, hoe je durven toe te vertrouwen, hoe het risico te nemen en als je erdoor beschadigt wordt, hoe weer te helen? Het is juist het cynisme, het tegenovergestelde van geloof, hoop en liefde, dat zou zeggen: vertrouw op niemand, het zijn allemaal klootzakken, je moet het helemaal zelf doen, door roeien en ruiten, pak wat je pakken kan, het leven is kort.

Wie zou dat dan zeggen, vertrouw op niemand? Nou, vanochtend niet een van de minsten, de profeet Jeremia. Niet de vrolijkste onder de profeten, we hebben in de Nederlandse taal zijn spreektrant spreekwoordelijk gemaakt als we het hebben over klagende mensen, want zij jeremiëren. Bij zo’n profeet ontdek je weer dat het verhaal van het jodendom, wat voor christenen zijn vervulling vindt in Jezus Christus, geen doorsnee spiritueel, liefdevol, hou-allemaal-van-elkaar verhaal is. Het is politiek, het is aards, het is grof en ingewikkeld, het kan huizenhoog juichen over wat er gebeurt in de geschiedenis of over de hoop, en diep vloekend klagen over de ellende die plaatsvindt door medemensen, door de hand van de Eeuwige of door het eigen gedrag.

Vandaag zegt Jeremia dit.

Zo zegt God de Heer: “Vervloekt is hij die op mensen vertrouwt, die steunt op een schepsel en zich afkeert van de Heer. Hij is een kale struik in de steppe, nooit krijgt hij regen. Hij staat op dorre woestijngrond, in een onvruchtbaar, verlaten gebied.

Het is verkiezingstijd, er vragen een hele hoop mensen op hen te vertrouwen voor de toekomst van het land, voor je welvaren, voor wat dan ook. En Jeremia steekt een zwarte vlag uit. Natuurlijk staat hier niet dat je mensen niet kunt vertrouwen, natuurlijk kan ik duizend nuances verzinnen, maar Jeremia doet het niet. Hij poneert het. En het is natuurlijk niet geheel achterlijk. Het volwassen wordende kind weet dat het niet op de ouders kan vertrouwen voor de koers van het leven. Die blijken hun eigen agenda, tekortkomingen, blinde vlekken en onhebbelijkheden te hebben. Eerst verwijt je hen dat, vervolgens neem je afstand, dan verzoen je je ermee en hopelijk ga je er zelfs van houden, juist van die onhebbelijkheden. Tenzij ze zo groot zijn, dat afstand het enige is wat kan.

Dat is voor bijna elk mens de route van het leven. Eerst op mensen vertrouwen, namelijk ouders, omgeving, later misschien goeroe’s, leraren en dan daarmee op je plaat gaan. Dat is niet per se ongezond, je hebt dat vertrouwen ook nodig, maar die route zegt wel iets. Vertrouw niet op koningen die de boel wel komen redden, zegt Jeremia. Ze doen wel iets, maar redden? Of vrienden die jou wel zullen beschermen, het zal heus gebeuren, maar echte bescherming? Op jezelf vertrouwen? Wie kent zichzelf echt?

Natuurlijk heeft een profeet van de Eeuwige een alternatief voor ogen, wat net zo onaantrekkelijk kan voelen: vertrouw de Eeuwige, zegt hij:

Gezegend is hij die op de Heer vertrouwt, en zich veilig weet bij Hem.
Hij is een boom aan een rivier, de wortels tot in het water. Hij heeft geen last van de hitte, zijn bladeren blijven groen. Een tijd van droogte deert hem niet, hij blijft altijd vrucht dragen.

Nou, dat hebben ook een hoop mensen geprobeerd. God vertrouwen. Alsof die niet van een koude kermis thuiskomen. En toch, als ik het lees en herlees en het voorstellingsvermogen open voor de gedachte dat er een kracht achter deze wereld is, die te vertrouwen is, uiteindelijk, dan kan ik een hoop hebben, dan kan een hoop teleurstelling gedragen worden, dan kunnen mensen tegenvallen zonder dat mijn wereld instort – belangrijker misschien nog: dan kan ikzelf tegenvallen, zonder dat ik instort. Want er is iets groters, dat draagt – veel groter. Het lijkt een wankele basis, zo onzichtbaar als wat. Maar niet veel wankeler dan de gok dat ik het wel zelf allemaal weet en zal redden (want dan moet ik het ook weten en mezelf redden, arme ik) of dat een ander het moet weten en me zal redden.

Ontnuchterende zwart-witheid van een profeet die met zijn poten in de modder wil staan zonder de moed te verliezen.

Tot zover vanochtend. Ene hele goede donderdag gewenst en vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.