Lazarus staat op | Goden bestaan niet

Goden bestaan niet – PopUpGedachte 11 mei 2020

Het idee van zo’n ochtendgedachte is dat je even stilstaat. Dat ik mezelf realiseer dat ik niet alleen op de wereld ben – had ik al wel een beetje door. Dat er een groter verhaal dan het mijne te vertellen is – dat weet ik wel maar je verliest het zomaar uit het oog. En dat er meer huist tussen hemel en aarde dan je zomaar ziet. Deze schrijfoefening in de ochtend maak ik op basis van de lezingen van de dag en ik kan niet anders constateren dan dat de spirituele verlossing van de dag het best samen te vatten is onder de titel: goden bestaan niet.

Na de vroege wekker in de ochtend, maak ik koffie en stap ik naar buiten. Het is licht deze dagen en het waait. De wind maakt me wakker en het licht doet me een beetje knijpen met de ogen. Als ik omhoog kijk, besef ik even iets van de oneindigheid van de ruimte en de tijdelijkheid van mijzelf. Ik zoek naar woorden en fluister iets in het heelal – ver weg en heel dichtbij – naar een godheid, een kracht, een aanwezigheid die er altijd is geweest en er altijd zal zijn. En toch deze titel vandaag: goden bestaan niet.

Het idee van christendom – of eigenlijk van Jodendom – is bevrijding van angst, bevrijding van onderdrukking, bevrijding tot verantwoordelijkheid nemen. En één van de dingen waar het de mens van wil bevrijden is van godheden. De oudheid stikte ervan, er was overal wel een godheid voor, en die moest je op één of andere manier te vriend houden. Dan had je ook nog een soort halfgoden, priesters, koningen, en die hadden een speciale relatie met die godheden, moest je ook voor oppassen. Er is wat dat betreft niet zoveel veranderd, zou de hedendaagse anarchist zeggen: priesters en koningen, dat zijn degenen voor wie je moet oppassen. En alle andere machtigen.

Maar er is natuurlijk wel veel veranderd. We zijn totaal geseculariseerd. In die zin zou je kunnen zeggen dat het idee van de monotheïsten, toch voortgekomen uit dat Joodse volkje ooit, een enorme impact heeft gehad. Er is maar één Eeuwige en de hele overgebleven santenkraam kan bij het oud vuil. De godheden zijn overal uit verdwenen. De god van oorlog of van oogst, van regen of van vruchtbaarheid – die zijn grondig onttroond. Het zijn nu technische processen, keuzes, dat soort dingen. Als het te lang droog blijft, mopperen we een beetje dat niet iemand daar al een oplossing voor heeft gevonden. Waarmee ook verering en verwondering verdwenen is. Waarbij de mens alles in de hand heeft – en zo niet, dan moet ze nog maar even wat harder studeren opdat ze het wel allemaal in de hand krijgt.

Vandaag doen Paulus en Barnabas ergens een wonderbaarlijke genezing en ze worden meteen goddelijke boodschappers genoemd. Men wil hen offers brengen. De twee mannen raken in paniek, en beginnen te roepen:

'Mannen, wat gaat ge nu beginnen? Ook wij zijn mensen, juist als gij. Wij brengen u de Blijde Boodschap dat gij u af moet keren van deze waardeloze goden en u wenden tot de levende God,
die de hemel en de aarde gemaakt heeft en de zee en alles wat daarin is. In voorbije tijden liet Hij alle volken hun gang gaan, maar Hij heeft niet nagelaten getuigenis van zichzelf te geven door het schenken van weldaden: vanuit de hemel schonk Hij u immers zegen en vruchtbare jaarge­tijden en verblijd­de u met overvloed van voedsel.'

Er zijn geen goden. En de mensen zijn het zeker niet. De techniek is het ook niet. Wie geeft vruchtbare jaargetijden, de ruimte voor voedsel, regen, wind, lucht, liefde, een plek van bestaan? Wie de seizoenen niet heeft geregeld, mag zich geen god noemen. Ook al ben je de wetenschap zelve. Of de economie. Of de politiek. Ze zijn belangrijk, deze drie. Maar ze regeren niet. Ze volgen alleen. Ze doen hun best, maar binnen de kaders van het gegevene.

Spiritualiteit begint niet met het erkennen van een godheid, maar met het onttronen van de mensen en instituten met goddelijke pretentie. Zolang zij niet de gever van leven en lucht, van liefde en seizoenen zijn, dan moeten ze hun plaats kennen. Er zijn geen goden, mensen, dieren, dingen levend binnen een levend mysterie dat in de traditie de Eeuwige is genoemd, God zo je wilt.

Er zit iets anarchistisch in dat christendom omdat het de machten onttroond. Hoe krachtig een mens of een systeem ook kan zijn, het is niet eeuwig. Jij en ik zijn dat ook niet en daarmee zijn we allemaal gelijk. Met gelijke verantwoordelijkheid, gelijk geliefd zijn en naast elkaar kijken we elkaar in de ogen in het besef van de wereld die ons geschonken is om te leven en te bewaren. Zoiets.

Een hele goede maandag gewenst vandaag. En vrede, en alle goeds

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.