Lazarus staat op | Klaar met het oordeel

Voorbij het oordeel – popUpGedachte maandag 22 maart 2021

‘Wat ik van het laatste oordeel vind?’, vroeg de cabaretier aan de interviewer. ‘Ik vind dat een fantastisch concept.’ Terwijl de interviewer de grappenmaker met opgetrokken wenkbrauwen aankeek, vervolgde hij: ‘Het láátste oordeel. Dat betekent dat er daarna nooit meer geoordeeld wordt!’

In plaats van het gebruikelijke mopperen over schuld en boete associaties bij dat laatste oordeel, kantelde hij het beeld naar de tijd ná het laatste oordeel. Dat er een tijd zou zijn waar niet meer in geoordeeld wordt. Het is als Rumi, de beroemde perzische mysticus die zegt: Out beyond ideas of wrongdoing and rightdoing, there is a field. I’ll meet you there. Buiten de realiteit van het goede en het kwade, ligt een gebied. Ik zie je daar.

Onrealistisch allemaal verder, want zonder oordeel komen we natuurlijk nergens. Het is hard nodig dat wat niet oké is, geoordeeld wordt als niet oké. We hopen de hele dag dat mensen oké vinden wat we gedaan, gemaakt, geschreven of gefotografeerd hebben. Op dat hele concept is Facebook en social media gebaseerd: zonder hartjes en likes geen social media. Goed, het duimpje omlaag of de boze smiley ontbreekt, dus dat is dan al vooruitgang zou je zeggen – maar dat wordt weer ruimschoots ingehaald door haatcomments en twitterterror. Er is geen leven zonder oordeel, lelijke vormen van oordeel en mooie vormen van waardering, dan wel rechtspraak.

In het christendom is er altijd een dubbelheid. Aan de ene kant zijn er moedertje-scherpe oordelen over hypocrisie van de machthebbers. De religieuze leiders wordt met groot verbaal geweld de mantel uitgeveegd. Aan de andere kant gaat het steeds over genade en vergeving en worden de grootste zondaars geëerde tafelgasten zonder problemen.

Vandaag in de lezing van de dag zetten de religieuze leiders het oordelen weer eens op scherp. Volgens de oude Joodse wetten moest er op overspel doodstraf volgen. Dat mochten ze onder Romeins gezag niet uitvoeren, want daar gingen de heren Romeinen over. Dus leidden de religieuze leiders een vrouw voor aan de rabbi en vertelden hem dat ze op heterdaad betrapt was. Kies nu maar, beste man. Ga je buigen voor het Romeinse gezag versus de wet van Mozes? Of ben je vroom en spreek je het doodvonnis uit. Met je grote mond.

Het is weer eens een bizarre en briljante reactie van Jezus als hij zegt na lang aandringen: wie zonder zonde is, werpe de eerste steen. Een gezegde dat nog steeds opgeld doet. Erkenning van de wet van Mozes, maar gelijk dieper naar het hart van degenen die dan de straf zouden moeten uitvoeren. Ergens las ik dat bij die oude, wrede vorm van doodstraf, de oudste eerst moet gooien. Misschien om te voorkomen dat jonge honden in allerlei graagte te snel mensen willen stenigen. Nu druipen de oudsten onder hen af en durven de jongsten ook niet meer. En dan zegt Jezus:  'Vrouw, waar zijn ze? Heeft niemand u veroordeeld? Zij antwoordde: 'Niemand, Heer.' Toen zei Jezus tot haar: 'Ook ik veroordeel u niet; ga heen en zondig van nu af niet meer.'

Een ruimte creëeren waarin we beseffen dat het oordeel niet aan ons is. Want wie zijn we nu helemaal? Wat heeft ons gemaakt tot wie we zijn, welke ziekelijke dingen komen er in ons brein en hart op en wat maakt dat we sommige fouten niet maakten of dat we sommige fouten wel maakten, maar konden verdoezelen? We zijn niet zo schoon als we denken wanneer we verontwaardigd op een ander reageren. Er is structuur nodig én rechtspraak én oordeel over het kwaad. Maar dat begint in het eigen hart, ook nu in tijden van onrecht, van lelijke structuren, van racisme en uitsluiting.

Als laatste: het oordeel over hen die de macht naar zich toe trekken is hard, ook bij Jezus van Nazareth. Voor hen die zo vaak naamloos en stemloos zijn als er over hen geoordeeld wordt, is er eindeloos veel ruimte.

Tot zover vanochtend. Een heel goede maandag gewenst. Morgen weer een nieuwe popupgedachte en voor nu: vrede gewenst, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.