Lazarus staat op | Een pleidooi voor zwakheid

Een pleidooi voor zwakheid – PopUpGedachte dinsdag 14 december 2021

‘Het was een mooie begrafenis, ze was zo sterk.’ ‘Hou je taai.’ En zou ‘sterkte’ nou ook afgeleid zijn van het idee dat je sterk moet zijn? In de kerk is God sterk. Niet eens gewoon sterk, maar almachtig. Hij kan alles. Hij was allerereerst mannelijk en vervolgens een super versie van het masculiene ideaal: oppermachtig en powerful. Gelukkig maar, want zonder hem zouden wij het toch niet zomaar rooien in de wereld. Met de almachtige kracht aan onze zijde, kunnen we alles.

Er is natuurlijk een probleem met dat verhaal. Niet alleen op emotioneel, intermenselijk niveau. Daar is het al heel onhandig als mensen zich sterk moeten houden. Sterk betekent ook: dikke muren bouwen ten opzichte van je emoties. Sterk betekent dat verbinding niet vanzelfsprekend is, want verbinding breekt die muur zomaar af. Sterk betekent dat je van anderen soms onmogelijke dingen vraagt. Sterk kan bescherming zijn, maar ook zomaar afscherming. En dus lopen we bij de psycholoog, want er is een professional nodig om die strakgemetselde muur steentje voor steentje af te breken. Dat lukt ons zelf niet eens meer. Zelf opgebouwd, maar haal 'm maar eens neer. Je durft het niet eens én je weet niet waar te beginnen. Dus moet de psycholoog bikken en je vertellen dat je niet bang hoeft te zijn. Het is eng om je muren her en der af te breken, maar niet dodelijk per se. Een heel leger aan professionals in de emotie verdient er een goede boterham aan.

De almachtige God is net zo’n probleem. Want als hij de man is die alles kan, waarom is de wereld dan zo’n puinhoop? Er zijn daar op zich wel theologische oplossingen voor: dat de vrije wil nou eenmaal heilig is voor God, dat alles zal meewerken ten goede, etcetera. Als de almacht maar overeind blijft, ook al ziet het er dagdagelijks uit als onmacht.

De theoloog Caputo kwam met ‘weak theology’, een zwakke theologie. De zwakte van God zou sterker zijn dan mensen, God kiest de kant van de zwakken en hoort daarbij. Dat waar God voor staat: liefde, gerechtigheid, hoop – dat zijn zwakke krachten. Zo gauw ze gepaard gaan met kracht, dan wel geweld, gaan de zwakke krachten zelf stuk. Wie liefde afdwingt, of hoop eist – die heeft al verloren. En met gerechtigheid bedoelt hij niet die van de wetten, maar echte gerechtigheid. De gerechtigheid van de wetten kan leiden tot grote ongerechtigheid zoals we allemaal gezien hebben in de toeslagenaffaire en we dagelijks kunnen zien in de misère van mensen die een beroep willen doen het vluchtelingenrecht. Nee, echte gerechtigheid, gebeurt soms – het valt ons toe, het is zwak, het is een vorm van liefde, kwetsbaar, onbeschermd, hoopvol, op het naïeve af.

Dit lees ik vandaag in de teksten: “Ik zal een arm en zwak volk binnen je muren achterlaten dat in de naam van de Heer een toevlucht vindt. Wie er van Israël overblijven, zullen niet langer onrecht doen, ze zullen geen leugens spreken, uit hun mond zal geen bedrieglijke taal meer klinken. Ze zullen weiden en rustig liggen, en niemand die ze stoort.”

Het stuit tegen de borst: een arm en zwak volk. Het klinkt als een oordeel. Maar in de uitwerking is het blijkbaar een volk dat klopt. Een volk met hoop, dat met alle risico’s van dien eerlijk probeert te zijn in alles – geen achterkamertjes, geen leugentjes om bestwil, geen geslepen strategiën. En daar is dan rust. Terwijl we meestal strategiën, leugentjes en achterkamers gebruiken, omdat we vrezen voor onrust als we dat niet doen. En vervolgens geconfronteerd worden met onrust, omdat de leugentjes aan het licht komen.

We zijn een ingewikkeld wezen. Blij dat er psycho-professionals zijn die ons uit onze zelfgedraaide knoop kunnen halen zo af en toe. En blij dat er theologen zijn die de zwakheid als lichtend voorbeeld stellen – het klinkt blasfemisch, maar voor hen die lijden onder massieve woorden en theologiën is het een opluchting.

Tot zover vandaag. Een hele goede dinsdag gewenst, met open ogen, oren en harten. Wat het ook moge brengen. Vrede gewenst, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.