Lazarus staat op | Grote schoonmaak

Grote schoonmaak  – PopUpGedachte vrijdag 22 november 2019

Rust, reinheid, regelmaat. Het zijn de grote drie die evenwicht brengen en een basis leggen in het leven. Het zijn de dingen die je loslaat in je studententijd, behalve rust dan misschien, maar dat zie je pas achteraf. En waar je dan zo richting volwassen worden al tegenstribbelend aan toegeeft dat het best wel handig is. Om ritme te hebben, om niet alles te eten wat je uit de muur kunt trekken of in een frituurpan kunt gooien, en regelmaat. Dat wat je vroeger saai noemde en nu een verademing is of zelfs een anker.

Vandaag de vraag wat reinheid is. Ik heb namelijk twee tempelreinigingen in de lezingen zitten vandaag. Eentje in 167 voor Christus, als Judas de Makkabeeër zo gefrustreerd is over de totale verheidensing van de godsdienst dat hij met een legertje de tempel herovert en in ere herstelt. Van vreemde smetten vrij, weg met onreine dieren, herstel naar halal. Of kosher eigenlijk. Maar halal allitereert zo lekker met herstel. En het is hetzelfde idee. Zuiverheid op basis van goddelijke geboden, zuiverheid als teken van toewijding aan de eigen identiteit, zuiverheid door de externe druk van de cultuur en overheersing uit te bannen en weer trots jezelf te zijn. Geen angst meer om de weg te gaan die bij je past, niet buigen voor mensen met meer macht, niet wegkruipen in een hoekje. Die zuiverheid.

Deze reiniging wordt elk jaar nog gevierd met het joodse Chanoeka feest, zo leert Wikipedia mij. Gênant dat ik dat niet weet, eigenlijk. Mea Culpa, óf ik heb niet opgelet tijdens mijn studie of we waren te protestants dan wel gereformeerd om aandacht voor iets anders te hebben dan onze eigen geloofsrichting. Het zou zomaar een beetje van beide kunnen zijn.

Het is wel een herkenbare reiniging toch? De reiniging die het zelf herstelt. Ik psychologiseer een beetje, straks politiseer ik hem een beetje. Gepsychologiseerd zou je zeggen: allerlei mensen willen iets van je, de maatschappij vraagt je om een bepaalde rol te spelen, je baas wil dat je op een bepaalde manier je gedraagt anders zwaait er wat, je aangetrouwde familie vindt iets van je. En op een gegeven moment is het genoeg. Je neemt afstand, gaat terug naar je eigen zelf, je moet het toch zeker zelf weten, claimt je plek in de wereld, gaat weer rechtop staan. En hier ben je dan.

Dan de tweede lezing. Een tweede reiniging. Door Jezus van Nazareth. Die gaat net wat anders. Dit staat er:

‘In die tijd ging Jezus de tempel binnen en begon de verkopers er uit te jagen, terwijl Hij tot hen zei: 'Er staat geschreven: Mijn huis moet een huis van gebed zijn, maar gij hebt er een rovershol van gemaakt.' Dagelijks gaf Hij in de tempel onder­richt. De hogepriesters, de schriftgeleerden en de vooraan­staanden van het volk zochten een gelegenheid om Hem ter dood te brengen, maar zij zagen geen kans om wat dan ook te doen, want al het volk hing aan zijn lippen.’

Jezus grijpt niet in tegen buitenlandse, externe machten, maar claimt dat ze er zelf een potje van hebben gemaakt. Je eigen waarden zijn niet op orde. Je moet niet bevrijd worden van de ander, maar van jezelf. Hij komt niet het volk hun huis teruggeven, hij komt het volk hun huis afnemen en zegt dat het nooit van hen was. En dat ze dat te respecteren hebben. Bij de opstand van de Makkabeeën de Griekse invloed werd verjaagd en men weer op de eigen manier kon leven, wát een feest en terecht. Was ook een serieuze tijd van rust, totdat de Romeinen in 60 voor Christus de boel overnamen en nu zaten ze weer in hetzelfde schuitje. En in datzelfde schuitje komt Jezus op een andere manier huishouden. Hij komt niet het huis teruggeven, maar het afnemen. Het was nooit van jullie. Mens.

Wat zegt dat over mij? Als het al iets over mij zegt. Wat is de associatie? Als ik de rust en de regelmaat zoek en me afvraag wat reinheid is? Dat terugkeren naar wat ik ten diepste wilde? Het afschudden van externe druk van familie, baas, cultuur en terug naar je eigen passie of richting? De reiniging der Makkabeeërs? Of de reiniging van de eigen aanspraak op mijn eigen leven en het besef dat mijn lijf en mijn tijd en mijn wereld en mijn geld niet van mij is. Dat ik het zogezegd ‘steel’ van de godheid als ik niet oppas?

Wat betekent dat dan? Etty Hillesum zei het – in de onmenselijke, extreme omstandigheden van een concentratiekamp in de Tweede Wereldoorlog, buiten ons voorstellingsvermogen, maar extremen kunnen een licht werpen op het gewone leven – zij zei het zo: er moet toch over deze tijd ook gezegd kunnen worden dat God hier is geweest, en waarom zou ik dat niet zijn: een plek voor God om te verblijven. En als je niet in God gelooft, schrijf je Goed met een hoofdletter en kom je dicht in de buurt. Etty’s eigen lijf en zijn als plek voor God om te verblijven. Dan is het niet meer haar huis waarin zij in woont en waar in het voorjaar de bezem doorheen moet om het te reinigen van aanspraken van anderen. Dan is het een huis van iemand anders, waar ze op past en verantwoordelijkheid voor draagt. Haar eigen leven was niet meer van haarzelf. Dat is de tweede reiniging en eentje die op een heel andere manier rust brengt. Of regelmaat er dan nog bij past, dat weet ik niet zo goed.

Een heel goed weekend gewenst, ik ben maandag weer terug met een nieuwe gedachte. Deel deze PopUpGedachtes vooral, abonneer je via lazarusstaatop.nl en voor nu: vrede. En alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.