Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Lazarus staat op | De kunst van het zelfonderzoek

Rikko geeft op de vroege ochtend inspiratie om de dag bewust te beginnen. Hij leest om 6 uur de teksten uit een oud kerkelijk leesrooster en zo rond 7 uur deelt hij de gedachte die dan op-popt. Elke werkdag te lezen en te beluisteren.

Deel:

Zelfonderzoek – PopUpGedachte vrijdag 10 september 2021

Een van de eerste denkers uit de christelijke traditie, die aan grondig zelfonderzoek deed en daar uitgebreid over schreef en preekte, was Augustinus. Hij leefde in de vierde eeuw en schreef onder andere het overbekende boek ‘Belijdenissen’ ofwel Confessiones. Hij was in staat om al schrijvend en prekend zijn ziel op tafel te leggen, een kunst waar menig schrijver en denker honderden, soms duizenden jaren later, nog veel van kan leren. Voor iedereen die van plan is of de neiging heeft om een ander te berispen of te corrigeren, komt hij met een voorstel. Dit schrijft hij:

“Wanneer we moeten berispen of corrigeren, laten we dan met gewetensvolle zorg waakzaam zijn en ons deze vraag stellen: Hebben we niet ooit zelf deze fout gemaakt; zijn we daarvan genezen? (Zelfs als we deze fout nooit hebben gemaakt, herinneren we ons dan, dat we menselijk zijn en dat we haar hadden kunnen begaan.) Maar als wij, in ons zelfonderzoek, in ons dezelfde fout ontdekken, die we opnieuw willen begaan, laten we dan huilen met de schuldige in plaats van hem te berispen; laten we hem niet vragen om ons te gehoorzamen, maar om onze inspanningen te delen.

Hoe geïrriteerder mijn oordeel over de ander, hoe dichter het bij mijn eigen falen komt – of misschien moet ik zeggen: hoe dichter het komt bij het oordeel over mezelf. Ik erger me blauw aan het feit dat iemand niet fatsoenlijk uitrekent hoeveel tijd verschillende onderdelen kosten en maar gewoon begint om vervolgens te constateren aan het eind dat het echt allemaal niet in de planning past. Dan had je daar dus vooraf over na moeten denken, verantwoordelijkheid voor moeten nemen, etcetera. Ik hoor het mezelf denken of erger nog: zeggen, en realiseer me dan pas hoe zwaar bevochten die manier van doen is op mijn eigen karakter en werkwijze. En hoe vaak ik nog in het moment besluit dat de planning me gestolen kan worden, omdat het moment even belangrijker is dan het halen van de deadlines. Maar als het me niet uitkomt, als een ander het doet, kan ik soms zomaar stik-chagrijnig worden.

Jezus van Nazareth zegt het vanochtend zo: “Waarom kijkt ge naar de splinter in het oog van uw broeder en slaat ge geen acht op de balk in uw eigen oog? Hoe kunt ge tot uw broeder zeggen: Broeder, laat mij de splinter uit uw oog halen, terwijl ge de balk in uw eigen oog niet opmerkt? Huichelaar, haal eerst die balk uit uw eigen oog, en dan zult ge scherp genoeg zien om de splinter te kunnen verwijderen die in het oog van uw broeder zit.”

Mijn irritatie over de splinter in het oog van de ander, degene die het echt niet zo kan boeien dat het uitloopt of dat de beloofde deadlines overschreden worden, maar door mijn irritatie er toch wat onrustig van wordt, heeft alles te maken met de fikse blindheid in mijn eigen oog. Een balk die me aardig het zicht belemmert. Ik ben zo ongeveer de laatste die de ander kan helpen met die splinter en toch ben ik de eerste die opmerkt dat iemand zo’n soort splinter in het oog heeft – want van die splintersoort heb ik een complete balk in mijn oogkas zitten.

Augustinus roept ons op te zoeken naar de herkenbaarheid van datgene wat je oordeelt of wilt corrigeren. En dan – mocht de ander daarop zitten te wachten – samen zoeken naar groei. Maar alleen als de ander ook voelt dat de splinter wat irriteert en er vanaf wil, in elk geval van de pijn die dat oplevert. Alleen dan. Voor hetzelfde geld is de ingegroeide splinter allang geen last meer en is er alleen een operatieve ingreep nodig op de balk in mijn oogkas, zodat in elk geval die blindheid voor het eigen oordeel over mezelf er een beetje vanaf gaat.

Er zijn cliche’s te over om deze boodschap heen, zinnetjes als: wie met één vinger naar de ander wijst, wijst met de overige drie naar zichzelf. Wat je zegt, ben je zelf, zongen we op het schoolplein en oordeelt niet opdat u niet geoordeeld wordt, hoorden we al lezen in de kerk.
Maar doe het maar eens, dat is nog eens een heel andere kunst. Léven met die wijsheid. Ik heb af en toe de spiegel nodig in elk geval om mezelf in de ogen te zien en opnieuw een balk te ontdekken. De ene balk is verwijderbaar, een andere is om mee te leven – als we maar leren kijken van de ander naar onszelf en dan pas weer naar de ander.

Tot zover vandaag. Een hele goede vrijdag gewenst en een goed weekend. Maandag ben ik er weer met een nieuwe PopUpGedachte – en voor nu: vrede gewenst, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.

Geschreven door

Rikko Voorberg

--:--