Lazarus staat op | Verwarring door verwachting

Verwarring door Verwachting – PopUpGedachte vrijdag 15 mei 2020

Wat verwacht ik van mezelf? Qua aardigheid en de hoeveelheid begrip die ik wil opbrengen? Maar ook qua betrouwbaarheid en punctualiteit? We hebben nogal een aantal dingen die we van onszelf willen. En als je ernaar vraagt, vinden we het logisch. Ik vind het niet erg om iets te laat te komen, maar verwacht wel van mezelf dat ik het laat weten. En ik kan wel door de grond zakken als ik een afspraak vergeet. Terwijl een ander daar soms zomaar overheen weet te stappen. Daar kan ik dan wat jaloers op zijn en tegelijk heb ik er een oordeel over.

Hoe uitgesproken zijn eigenlijk mijn verwachtingen? Waarom zou ik dat wat ik van mezelf verwacht een ander mogen opleggen? Wiens wereld is dit eigenlijk? Als het mijn wereld is, mag ik mijn verwachting bij de ander neerleggen. Zoals je in je eigen huis een aantal leefregels kunt opstellen of kunt vragen aan je gasten om de schoenen uit te doen, als je dat wilt. En dat je verwacht dat je gasten die regel respecteren. Jouw huis, hun schoenen, jij bepaalt. Zoiets. Maar het publieke domein en menselijke interactie is natuurlijk van niemand. En toch verwachten we nogal wat. Ik wel in elk geval en het meeste daarvan is totaal onbewust.

Ik lees vandaag over verwarring. De net ontstane denkrichting of levensfilosofie die later christendom is gaan heten, die creëert heel wat verwarring. Dit schrijven de mensen van het eerste uur aan de nieuwelingen:

“Daar wij gehoord hebben dat sommigen van ons u door woorden in verwar­ring hebben gebracht en uw gemoederen verontrust, zonder dat ze van ons enige opdracht hadden gekregen, hebben wij eenstemmig besloten enige mannen uit te kiezen en naar u toe te sturen…”

Wat was het geval? Dat christendom is natuurlijk een interpretatie van het jodendom. Het refereert aan dezelfde voorouders: Abraham, Isaak en Jakob en aan dezelfde gebruiken. Degenen die al heel lang die spiritualiteit omhelzen, hebben natuurlijk verwachtingen van de nieuwelingen. Wie in wil treden, moet dat doen volgens de regels. En dat heeft te maken met wat je eet, hoe je je gedraagt, dat je besneden wordt en meer van dat soort regels. En iedereen is welkom, maarrr…
In dit fragment wordt korte metten gemaakt met het programma van eisen. Er blijft een aantal kleine voorwaarden overeind, maar de religie is opeens niet meer eigendom van iemand. Iedereen kan toetreden, het hangt niet meer af van taal, van cultuur, van lichaamskenmerken, van wat je eet of drinkt. Het is een filosofie, een manier van denken, een overtuiging over de wereld. En misschien wel het belangrijkst: het is eigendom van niemand.

Daar denk ik over vanochtend. Hoeveel van mijn onuitgesproken verwachtingen van de ander hebben niet te maken met het idee dat dit míjn wereld is? Dat wat ik denk logisch is en wat de ander denkt daarmee automatisch een beetje vreemd. Met het seculariseren van het Westen zijn we ook een kader verloren om te spreken over onze gewoontes, zei een antropoloog ooit. Vroeger zeiden we dat we bepaalde gewoontes hadden, omdat we verbonden waren aan een bepaald geloof: protestants, katholiek, moslim, humanist (toch ook een soort geloof, sorry). Nu doen we de dingen op een bepaalde manier omdat we die gewoon vinden of goed. En wie dat niet doet is niet gewoon of niet goed. Vroeger was je dan niet-katholiek of niet-moslim.

Gek genoeg zit in de religieuze interpretatie dan vaak meer ruimte. Want niet-katholiek zijn is veel minder problematisch dan niet-goed zijn. Wie bepaalt dat eigenlijk: goed zijn. Nou, zegt die oude christelijke tekst vanochtend: jij en ik bepalen dat niet en je kunt het niet aflezen aan wat je eet of drinkt, naar welke kringen je gaat, aan uiterlijke kenmerken, aan taal, aan welke boeken je leest of wat dan ook. Dat is ergens jammer, want het zou zo makkelijk zijn. Er wordt met deze universele interpretatie de mens een gemakkelijk oordeel ontnomen. En dat is misschien wel precies wat we nodig hebben.

Elk land heeft z’n integratiecursus voor nieuwkomers. En dat is prima. Maar hoe gemakkelijk wordt datgene wat je ooit hebt bedacht als dienst aan mensen die in verwarring zijn over hoe de dingen gaan in een land, tot een nieuw programma van eisen, omdat er nu eenmaal iemand eigenaar is in een bepaald land en jij als nieuwkomer je maar hebt te onderwerpen. Jij wilde hier toch zijn? De dienstverlening wordt een eisenpakket. Terwijl de vraag natuurlijk is van wie dit land is. En dat eeuwenoude idee van het christendom is dat dit land is van iemand die jou en mij opdracht geeft om mensen in nood een helpende hand te bieden en vreemdelingen en gasten te behandelen alsof ze belangrijker zijn dan jij. Sommige oude kloosterspiritualiteit geeft opdracht om in elke vreemdeling en behoeftige Christus zelf te zien. En geef je die dan een programma van eisen en een integratiecursus zodat Christus zich leert gedragen naar jouw vanzelfsprekend goede manier van leven? Of is het andersom?

Ik verwacht een hoop van mezelf. En daarmee zomaar een hoop van de ander. En vergeet zomaar dat die ander met zijn vreemde praktijken misschien mij wel gegeven is om van te leren. Een universele interpretatie van spiritualiteit ontzegt ons het eigenaarschap van dingen en vanzelfsprekendheden en maakt ons fundamenteel nieuwsgierig, open en verwonderd. Je wordt er een mooier mens van.

Tot zover de PopUpGedachte van vanochtend. Een hele goede vrijdag en een goed weekend gewenst. Maandag ben ik er weer als alles goed gaat. Voor nu, vrede op je weg, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.