Lazarus staat op | Dwarse wijsheid

Dwarse wijsheid – PopUpGedachte vrijdag 7 februari 2020

De mensen willen alleen maar horen wat ze fijn vinden, zeiden ze me vroeger altijd. Het was een manier om te begrijpen waarom mensen niet naar een kerk kwamen. Daar werden ook allemaal kritische dingen gezegd over de mens en de manier van leven, ja en dat trok niet iedereen. Dus waren we best wel een beetje oké met onszelf dat wij dat wel trokken. Omdat we niet alleen de kritiek maar ook de vergeving begrepen hadden en dat het oké was.

Pas later begon ik te twijfelen aan die boude stellingname dat mensen alleen willen horen wat ze fijn vinden, op dat handjevol kerkmensen na. Allereerst vinden kerkmensen het natuurlijk ook heel fijn om te horen wat ze fijn vinden. Bijvoorbeeld dat het met hen wel goedkomt, belangrijke opdracht voor een kerk om dat toch maar te blijven zeggen. Eventueel in orthodoxere kringen: dat het met hen goed zou kunnen komen.

En dan is er nog de andere kant: mensen horen ook heel graag wat ze niet fijn vinden. Ik weet niet of je dat boekje van Rutger Bregman hebt gevolgd. Maar dat is gemaakt voor álle Nederlanders. En dat doet de Postcode Loterij heus niet als ze niet het idee hebben dat mensen het graag lezen. Kranten staan vol met dingen die we niet fijn vinden. En cabaret is misschien wel de snelst uitverkochte Nederlandse productie die er is. En wat is cabaret? Dat je eens stevig de oren gewassen wordt als publiek, goed, je krijgt er heus ook wat veren bij, maar op het verkeerde been, voor schut gezet en vriendelijk uitgelachen – zodat je ook weer om jezelf kan lachen – of huilen. Dat is toch wel wat je kunt verwachten.

Om nou de grote profeten te vergelijken met de cabaretiers van nu, gaat wat ver. Maar punt is gemaakt: we horen helemaal lang niet altijd graag wat we fijn vinden. Soms horen we graag wat we dramatisch vinden om te horen. Of het nu onze omgeving aangaat – inclusief zeespiegelstijging – of onszelf over ons verborgen racisme, onze kleinburgerlijkheid, ons falen, wat dan ook. Vandaag een opvallend stukje over de nietsontziende koning Herodes, een man met een rauwe reputatie, dictator tot en met, en die wordt door Johannes de Doper kritisch bejegend en Herodes vindt het íntrigerend en beschermt hem.

Johannes had immers tot Herodes gezegd: 'Het is u niet geoorloofd de vrouw van uw broer te hebben.' Herodias (vrouw in kwestie) was daarom op hem gebeten en wilde hem doden, maar zij kreeg geen kans, want Herodes had ontzag voor Johannes. Hij wist dat hij een rechtschapen en heilig man was, en nam hem in bescher­ming. Telkens wanneer hij hem gehoord had, verkeerde hij in tweestrijd; maar toch luisterde hij graag naar hem.

Ik vind dat prachtig. Hij verkeerde in tweestrijd, maar toch luisterde hij graag naar hem. Je hoeft mensen niet naar de mond te praten – tenminste, sommige wel zoals Herodias in dit geval, anders kost het je je kop. Dat gaat Johannes heel binnenkort meemaken, ellendig genoeg. Maar Herodes hoeft niet naar de mond gepraat. Hij is geraakt door de man uit de woestijn met de kameelharen mantel die hij in zijn celblok heeft zitten. En hij haalt hem er telkens weer uit om te horen over die ideeën van God, over goedheid en wijsheid en kritiek, een toon die verwijst naar een macht die zijn eigen almacht te boven gaat.

De onverschrokkenheid van Johannes om dit te blijven zeggen in het hol van de leeuw. De hete adem van Herodias - die niet weggestuurd wil worden uit het paleis - in de nek van Johannes en toch voor de duvel niet bang. Herodes is gefascineerd, elke keer weer in tweestrijd. Kiezen zal hij niet, maar hij luistert graag naar hem.

Wie maakt het mij ongemakkelijk? En kan ik dan – nota bene – een voorbeeld nemen aan die dictatoriale Herodes door me te laten raken, me te laten fascineren, ook als er tweestrijd ontstaat? Misschien brengt de kerk soms wel te weinig tweestrijd om boeiend te zijn voor de Herodessen, in plaats van teveel. En misschien bant ze ook dwarse stemmen uit die haar in tweestrijd brengen.

En los van dat hele fenomeen kerk, hoe zit dat bij mij? Ik wordt altijd ongemakkelijk van innerlijke tweestrijd, ben blij als mensen met lastige vragen even hun hoofd houden. En toch weet ik dat ik ze keihard nodig heb. Waarbij ik vervolgens mag vertrouwen dat ik ze rustig mag stellen ook. Kan je wel de kop kosten trouwens, helaas. Dat dan weer wel.

Tot zover. Een heel goed weekend gewenst. Op de wijsheid en de tweestrijd en de onafhankelijkheid dan maar. En vrede gewenst, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.