Lazarus staat op | Wat bepaalt wie je bent

PopUpGedachte dinsdag 24 september 2019 – Wat bepaalt wie je bent?

Ik dacht altijd dat ik vooral op mijn moeder leek, qua karakter. Maar sinds een aantal jaren alweer besef ik hoezeer ik een mix ben van die twee ouders van mij. Een mix van de emotionaliteit van de een en de rechtlijnigheid van de ander, van de door-roeien-en-ruiten mentaliteit van de één en de gevoeligheid voor wat er speelt van de ander. Ik ben hun genen en dat kan ik ook in de praktijk van elke dag niet ontkennen. Zij hebben met mij te maken en ik met hen.

Mensen op hun sterfbed zeggen weleens iets over de dingen waar ze spijt van hebben gehad. Meestal gaat dat niet over werk en projecten, bijna altijd gaat dat over familie: verwaarlozing daarvan of niet meer de kans hebben om iets goed te maken. Bloed kruipt waar het niet gaan kan en familieverplichtingen zijn min of meer heilig, afhankelijk van hoe je in je familie zit.

Vanochtend gaat het in de lezing over de familie van Jezus van Nazareth en ik weet niet het fijne van de patriarchale, familiale cultuur van die tijd, maar ik denk dat het veilig is om te veronderstellen dat de culturele verbindingen rond familie nog heel wat hechter waren dan de onze nu zijn. Sinds nog maar een aantal tientallen jaren is het kerngezin (ouders en kinderen) het enig overgebleven hechte familieverband, terwijl daarvoor de familiebanden breder en nog belangrijker waren.

Ik besef dat als ik praat met vrienden uit Syrië, die me bijkans verplichten om elke week mijn ouders op te zoeken. Op z’n minst. En dagelijks bellen. Nu zullen mensen dat vast soms doen en dat is tof, maar het is allerminst een culturele regel. ‘Het paradijs ligt onder de voet van je moeder’, zei Mohammed tegen mij, een blijkbaar in islam overgeleverde wijsheid met de betekenis dat de zorg voor je moeder en de verbinding met haar bijna boven alles gaat.

En dan staat Jezus van Nazareth te spreken in een synagoge en klinkt er opeens geroezemoes door de zaal. Men fluistert iets door naar voren totdat het Jezus bereikt. En dan zegt hij iets dat voor ons al een beetje bot klinkt, maar het voorstellingsvermogen in die tijd helemaal te boven gaat – verwacht ik. Dit staat er vanochtend:

In die tijd kwamen zijn moeder met zijn broeders bij Jezus, maar vanwege de menigte konden zij Hem niet bereiken. Men liet Hem dus weten: 'Uw moeder en uw broeders staan buiten en willen u spreken.' Maar Hij gaf hun ten antwoord: 'Mijn moeder en mijn broeders zijn zij, die het woord van God horen en er naar handelen.'

Verder staat er niets. Geen uitleg. Geen betekenis. Alleen dit voorval en dan schrijft de arts Lukas weer verder aan de volgende gebeurtenis. Het moet dus blijkbaar betekenis genoeg hebben in zichzelf. Om op te kauwen en met je mee te nemen totdat het z’n potentie loslaat en je op een spoor brengt.

Een conclusie die je kunt trekken is deze: niet waar je vandaan komt bepaalt wie je bent, maar waar je heen gaat. Moeder en broers, de bron waaruit hij voortkomt en de bloedbanden waarmee hij in het leven staat, roepen hem naar buiten. Ze claimen een plek in Jezus’ leven die anders is dan de plek van al die anderen daar. Hij is tenslotte uit hen voortgekomen en met hen verbonden. En Jezus weigert. Hij weigert niet alleen naar buiten te komen, hij relativeert zelfs de bloedbanden tot op het bot. Ik ben net zo met de luisteraars hier verbonden als met jou, moeder. En broers? Dat zijn degenen met wie ik de drive en de manier van leven deel. Als een monnik die door zijn familie wordt losgelaten en een nieuwe broederschap heeft gevonden. Maar dan zonder klooster, middenin de wereld.

Niet waar ik vandaan kom, maar waar ik heenga. Niet wie mij heeft gevoed of met mij heeft gespeeld, maar degenen met wie ik nu dezelfde voeding deel en met wie ik nu optrek in dienst van een groter verhaal.

Jezus claimt hier een vrijheid die ongekend is. En misschien zelfs een beetje eenzaam. Want als iedereen je moeder of broers kan zijn, wie zijn het dan echt? En hij wijst erop dat niet je genen, noch je opvoeding of je opleiding bepalen wie je bent, maar het verhaal waaraan jij je hebt overgegeven. Je keuze, je hoop, je toekomst. Hij creëert een nieuwe broeder- en zusterschap, nieuwe vaders, moeders en kinderen. Bereikbaar voor iedereen, wat de achtergrond of cultuur of thuis situatie ook is of is geweest.

Zegen en goeds waar je ook zit op die route.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.