Lazarus staat op | Langzaam leren luisteren

Langzaam leren luisteren – PopUpGedachte 13 april 2022

In non-violent communication, een methode die leert om anders te luisteren, te spreken en je anders te verbinden, hebben ze het over de giraffe-oren. De giraffe is het dier met het grootste hart van alle dieren én het overziet het hele terrein met zijn kop boven op zijn lange nek. De jakhals daarentegen loopt rond met zijn nekharen rechtovereind, spiedend en loerend op mogelijk gevaar en zodra er iets ook maar lijkt te dreigen, deelt het dier een grauw uit, spring erop af of sprint ervan door. De keuze is aan ons. De jakhals-oren horen in de taal van de ander meteen een bedreiging of uitdaging, een reden om te vechten of te vluchten. We kunnen – zo zegt Non Violent Communication – echter ook onze giraffe-oren opzetten, ons hart open en het landschap proberen te overzien. In plaats van een grauw aan het adres van de ander, neemt de giraffe de tijd. Zij vraagt of ze het goed gezien heeft, dat de ander dit en dat heeft gezegd en dat ze daarin zus en zo constateerde, en of dat terecht was. Het hart heeft ruimte voor het perspectief van de ander, het oog heeft zicht op het hele terrein en de oren zijn bereid om te horen.

Het is een kunst die voor ons allemaal is om te leren, of je nou van dieren-metaforen houdt of niet. Luisteren is een ambacht. Oer een oude woestijnmonnik uit de eerste eeuwen na Christus werd gezegd dat als je hem een vraag stelde, dat hij dan pas na drie maanden eens met een reactie kwam; want, zo zei hij, voor die tijd weet ik niet of ik de vraag wel goed begrepen heb. Dat is nog eens lekker vertragen. Zouden ze eens moeten proberen in de Tweede Kamer. Oh wacht, dat was een beetje een jakhals-grauw, misschien eerst eens even mijn eigen landschapje overzien en me afvragen waar ik dat te leren heb.

Het is één van de allerbelangrijkste taken van mijn werk; goed leren luisteren. Een deel van mijn werk is activistisch, het is vaak projectmatig en er is een dosis eigenwijsheid voor nodig. Of dat nu gaat om We Gaan Ze Halen, Afghanistan evacuaties, een kas voor Rouwen en Vieren op het Mercatorplein en nog veel meer. Het kan alleen en is alleen ontstaan door zorgvuldig luisteren én filteren. De wijkagent die bezorgd vroeg of we de kas nou wel zouden doen daar op het Mercatorplein, die moet je natuurlijk horen en ermee in overleg. Maar naar de stem die vroeg: zou je een keer een plek willen maken voor rouw, want die is er nauwelijks, er is ook nauwelijks taal voor. Dát was een stem om heel goed te willen horen, de noodzaak, de maatschappelijke tendens die erin ligt, de diepe persoonlijke vraag. En als het gaat over de vluchtelingen aan onze grenzen, die door het Europese migratiebeleid in verschrikkelijke ellende gestort zijn; daar bleek luisteren zelfs de beste vorm van verzet. Niet denken te weten wat er nodig is en karrevrachten materiaal sturen – dat is soms vooral een poging om gehoor te geven aan het eigen gevoel van  onmacht en de holle ruimte van ontzetting vullen met daadkracht. Dat is nodig, maar zitten, luisteren, verbindingen leggen en horen wat er écht gevraagd wordt, hoe moeilijk dat ook is – daar zit steeds de uitdaging. Langzaam leren luisteren, het uithouden, de vraag in of achter de vraag. Verbinding maken. En een groot giraffe-hart ontwikkelen.

Vanochtend lees ik in de profeet Jesaja al over de Messias die toen verwacht werd, en waar christenen de uitkomst van zagen in het doen en laten van Jezus van Nazareth. Dit schreef de profeet toen:

“God, de Heer, gaf mij een vaardige tong, waarmee ik de moedeloze kan opbeuren. Elke ochtend wekt hij mijn oor, zodat het toegerust is om aandachtig te horen. God, de Heer, heeft mijn oren geopend en ik heb geen verzet geboden, ik ben niet teruggedeinsd.

Luisteren is zo eenvoudig nog niet. Het doet je zomaar terugdeinsen, de nekharen overeind, aandacht voor gevaar, voor afwijzing of voor kansen voor jezelf. Als ik dat weet, kan ik misschien leren om af en toe te blijven staan, van mezelf af te zien, werkelijk te luisteren. Met aandacht. En rust.

Tot zover vanochtend. Een hele goede woensdag gewenst. En vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.