Lazarus staat op | Alles aan het licht

Alles aan het licht – PopUpGedachte woensdag 22 april 2020

Hij is kunstenaar, ergens in de Verenigde Staten en hoe hij er toe kwam weet ik niet. Misschien weet hij het zelf ook niet, trouwens. Maar wat hij deed was dit: hij stuurde 100 blanco briefkaarten met zijn eigen adres voorgedrukt en een postzegel naar 100 willekeurige mensen. Hij vroeg hen om op de blanco kant in een eigengemaakt kunstwerkje anoniem een geheim te verwerken wat ze nog nooit aan iemand hadden opgebiecht. Tot zijn stomme verbazing, kreeg hij binnen korte tijd al zijn kaarten terug én hij kreeg er meer. Blijkbaar hadden mensen erover gepraat en wilde men meedoen. Hij publiceerde de kaarten online en nu loopt dit project al jaren. Hij is boeken gaan uitgeven waarin pagina na pagina kaarten staan afgedrukt, al in verschillende landen zijn ze gepubliceerd. De reeks online is eindeloos, meer dan een half miljoen geheimen ondertussen. Het is prachtig, het is aandoenlijk, het is verdrietig, het is helend, het is afschuwelijk soms. Maar de behoefte om het geheim aan het licht te brengen is groot. Gek eigenlijk. Het is alsof we hopen dat als iets aan het licht komt, het oordeel zachter is. Alsof we harder zijn naar onszelf, meedogenlozer, dan we denken dat de wereld is. Maar we weten het niet zeker, dus de biecht is anoniem. Het moet gewoon van het hart, zou je kunnen zeggen. Dat is waar, maar waarom lucht het dan op? Als je zou denken dat het oordeel van de wereld harder is, zou het niet opluchten waarschijnlijk. Hebben we dan toch ergens een vermoeden dat het oordeel van het licht milder is dan de conclusies die we trekken als het nog in het donker blijft. Een dokter die geen held wil zijn en geen martelaar, maar gewoon thuis wil blijven. Iemand die opbiecht dat ze een greep uit de kas doet. Iemand die weet dat haar geliefde niet meer van haar houdt. Iemand die nu al weet dat ze een scheiding aan gaat vragen zo gauw de pandemie over is.

De beoordeling, of het oordeel over wie we zijn en wat we doen. Het is nogal een ding in de christelijke spiritualiteit. Petrus met een lijstje aan de hemelpoort of het grote Sinterklaasboek dat door de goddelijke man met baard wordt opengedaan waarna hij je streng aankijkt over een leesbril. En je dan al dan niet naar de hel stuurt. Middeleeuwse gedachten heb ik zo de indruk, opgekomen uit angst of een poging om het volk in het gareel te houden. Als je Jezus zelf hoort, komt er een ander beeld boven. Dit staat er vanochtend:

“Hierin bestaat het oordeel: het licht is in de wereld gekomen, maar de mensen beminden de duisternis meer dan het licht, omdat hun daden slecht waren. Ieder die slecht handelt, heeft een afschuw van het licht en gaat niet naar het licht toe uit vrees dat zijn werken openbaar gemaakt worden. Maar wie de waarheid doet, gaat naar het licht, opdat van zijn daden moge blijken dat zij in God zijn gedaan.”

Het oordeel in christendom lijkt altijd een zelfgekozen oordeel. Een keuze om weg te blijven bij licht en ruimte, omdat het niet wordt vertrouwd. Het goede wantrouwen omdat het mogelijk jou in je hemd zet. Liever de klokkenluider slopen, dan het bedrijf veranderen. Liever de journalist opsluiten dan je bekeren.

Ik zie geen man met een baard op een wolk of een Petrus met een lijst. Alleen de vraag of het licht kan verdragen wat mijn keuzes zijn. Of dat ik het licht op mijn keuzes kan verdragen. En heel vaak niet, hè? Of het nou zou gaan om zinloze avonden Netflix, terwijl je tegen iedereen zegt hartstikke druk te zijn of vrome woorden terwijl je twijfelt of je daar wel in gelooft – er is zoveel. En het fascinerende van christendom is dat niet de vraag gesteld wordt of je keuzes het licht kunnen verdragen – dan zouden we allemaal wel ergens nat gaan. Onze innerlijke criticus is meestal vrij scherp afgesteld. Maar of we bereid zijn om keuzes te maken, vergeving te vragen, te veranderen, ons verlangen uit te spreken – naar verandering. Dat is alles.

Het licht is zomaar een bedreiging van ons gedoe in het halfduister. Het is dan heel gemakkelijk om het licht af te doen als iets slechts – want dan kun je door. De enige vraag die christendom stelt is om het licht te blijven erkennen als het goede – en je hart, je overwegingen, je keuzes daar steeds meer op af te stemmen. Steeds meer ruimte, steeds meer licht, steeds meer dat hart en de handen open. Volmaakt zijn we niet, worden we ook niet. Maar de hartkamers kunnen op een kier, doodeng én weldadig uiteindelijk. Of je dat nu per postkaart doet of niet.

Een hele goede woensdag gewenst vandaag. En vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.