Leer omgaan met je angst door stil te worden
Jorn onderzoekt het Enneagram, een model waarmee je meer leert over jouw eigen persoonlijkheid. Hij duikt in de wereld van de angstige hoofd-types. Ze verlangen naar rust, visie en veiligheid, maar hun angst en onrust staan hen in de weg.
Het Enneagram is als de 18e kameel. Er was eens een oude vader in het Midden-Oosten die na zijn dood 17 kamelen naliet voor zijn 3 zonen. Hij had in zijn testament opgenomen dat zijn oudste zoon de helft van de kamelen moest krijgen, de middelste zoon een derde, en de jongste zoon een negende van het totale aantal kamelen. Dagenlang kibbelden de 3 zonen over de kamelen die ze zouden erven van hun vader – het was een onmogelijke rekensom: 17 was niet te delen door 2, niet door 3 én niet door 9!
Toen kwam een wijze buurman aan met een extra kameel. “Wil je deze kameel even lenen, misschien komen jullie er dan uit!’, riep hij. Nu hadden de zonen 18 kamelen om mee te rekenen. Ineens klopte de verdeling: de oudste zoon kreeg de helft van 18, dus 9 kamelen. De middelste zoon kreeg een derde van de 18 kamelen: 6 in totaal. En de jongste zoon een negende van 18: 2 kamelen. De 17 kamelen van hun vader waren allemaal verdeeld zoals hij dat had gewild. En de kameel die over was -de achttiende kameel- die ging gewoon weer terug naar de buurman.
Dit is een bewerking van een verhaal uit de Soefi-traditie en geeft aan hoe de mens soms een oplossing van ‘buiten zichzelf’ nodig heeft. De achttiende kameel maakte het mogelijk om (zonder kamelen doormidden te zagen) de rekensom kloppend te maken. Voor mij is het Enneagram zo’n hulpmiddel – om ineens verschillende mensen, hun drijfveren en karaktereigenschappen een plek te kunnen geven en ze te begrijpen.
Lees ook:
'Ik voelde me betrapt' - Hoe het Enneagram Jorn confronteerde met zichzelf
Angstige denkers
Zoals bovenstaand verhaal een hersenkraker is, zo blijven we deze blog in ons hoofd. De hoofd- of denk-typen van het Enneagram staan deze keer centraal. Dit zijn Type 5 (de Onderzoeker), Type 6 (de Loyalist) en Type 7 (de Enthousiasteling).
Zoals de hart-typen last hebben van een gevoel van schaamte, hebben de hoofd-typen van het Enneagram moeite met angst. De drie hoofd-typen laten drie verschillende manieren zien hoe zij zich constant verhouden tot angst. De focus is op wat er ‘buiten hen’ gebeurt, het mentaal willen begrijpen van de wereld, het zich willen wapenen tegen de overweldigende invloed van de buitenwereld en het soms krampachtig plannen van de toekomst.
Laten we per Enneagramtype kort inzoomen op deze typen en de rol van angst. Boven elk type staat een stukje songtekst van de nummers ‘five’, ‘six’ en ‘seven’ van Sleeping at Last. Deze nummers brengen voor mij steeds weer een nieuwe dimensie in het zien en ervaren van de verschillende Enneagram-types.
Type 5: de Onderzoeker
"I want to watch the universe expand, I want to break it into pieces small enough to understand."
Deze mensen zijn rationeel bezig met het vergaren van kennis en hebben grote behoefte aan onafhankelijkheid en privacy. Het is voor hen belangrijk om het gevoel van leegte (‘niet weten’) en chaos (geen controle) te vermijden. Type 5-mensen maken zich niet zo druk over wat anderen van hen vinden en komen stabiel over. De Onderzoeker vindt het vaak lastig om contact te maken met zijn/haar eigen gevoel en kan soms wat onhandig zijn in relaties/vriendschappen. Het zijn vaak kalme, bedachtzame en leergierige mensen. Als iets niet begrepen of verklaard kan worden, ervaren zij onrust. Ze proberen zich veiliger te voelen door de buitenwereld te doorzien en te begrijpen.
Lees ook:
Wat gebeurt er als je je minder laat leiden door je ego?
Type 6: de Loyalist
Deze mensen zijn vanuit hun onzekerheid op zoek naar bevestiging en vertrouwen, de angst kan hen verlammen. Ze hebben de behoefte om gesteund te worden door een ‘sterk’ figuur. Er wordt binnen het Enneagram onderscheid gemaakt tussen ‘fobische’ en ‘contrafobische’ Zessen. De eerste is terughoudend, voorzichtig, afhankelijk en volgt de groep. De contrafobische Zes probeert tegen de angst te vechten en zelfverzekerd over te komen, hij/zij kiest vaak de positie van de underdog. Beiden worden gedreven door angst. Zessen zijn vaak hele betrouwbare, aardige en ontwapenende mensen. Door veel te piekeren (waakzaam en alert voor gevaar) proberen ze grip te krijgen op de overweldigende angst.
Type 7: de Enthousiasteling
“How nice it'd be if we could try everything, I'm serious, let's make a list and just begin.”
Deze mensen zijn onafgebroken bezig met het plannen van de toekomst of om genot na te jagen. Ze proberen hun geluk te creëren door in een geïdealiseerde (fantasie)wereld te leven. Bij Zevens is de angst niet direct zichtbaar, maar door rusteloos bezig te zijn met ‘het volgende’, vluchten ze voor de leegte van angst. Ze vinden het lastig om ongemak uit te houden en willen van het ene hoogtepunt naar het andere avontuur springen. Kwetsbaarheid uiten of ‘de diepte’ in gaan voelt als afremmen of beperkend. Zevens zijn vaak nieuwsgierige, levenslustige en charmante mensen. Uitbundigheid en oppervlakkigheid is hun manier om de angst om geen controle te hebben te negeren.
Verlangen naar rust
De centrale emotie ‘angst’ komt bij deze drie hoofd-typen op verschillende manieren naar voren: Type 5 keert zich naar binnen (begrijpen), Type 6 laat zich verlammen door de angst (onzekerheid) en Type 7 richt zich naar buiten (vermijden van angst). Ze vinden het lastig om het hier en nu te accepteren. De hoofd-typen hebben te leren om te vertrouwen, op zichzelf, de ander én de wereld om hen heen. Pas als de hoofd-typen zien dat de onrust in hun hoofd door henzelf gevoed wordt, kunnen ze dit steeds meer loslaten.
De rust waar ze zo naar verlangen is niet ver weg. Als hoofd-typen stil worden, de gedachten voorbij laten gaan en hun lichaam en gevoel ervaren, merken ze dat de grond waar ze op staan stevig is en dat hun wereld ook blijft draaien zonder hun streven. Pas als de hoofd-typen leren te luisteren naar de kern, kunnen ze ervaren waar ze zo naar verlangen: visie en veiligheid.
In de volgende blog sta ik stil bij de drie (onder)buik-typen van het Enneagram, met woede/boosheid als centrale emotie. Als je meer wilt lezen over de verschillende Enneagramtypen, raad ik je het boek ‘Kleine ego’s, grote Zielen’ aan.
Geschreven door
Jorn den Hertog
