Licht is niet de afwezigheid van duister

PopUpGedachte woensdag 24 april 2019 – Licht is niet de afwezigheid van donker

De wake was nog maar net afgelopen gisteravond of ze begon hartverscheurend te huilen in de armen van onze burgemeester. Onwillekeurig gingen mijn gedachten naar de foto van de premier van Nieuw-Zeeland, die een totaal van verdriet verscheurde vrouw vasthield en steun gaf in een omhelzing na de aanslagen in Christchurch. Zo stond Femke Halsema daar, de burgemeester van ons Amsterdam. Om haar heen stonden wij met zo’n vijftig, zestig mensen. Op de grond lagen bloemen en teksten van steun aan de mensen in Sri Lanka en aan iedereen die kapot was van de gruwelijkheden die daar hadden plaatsgehad. Er klikten camera’s, AT5 zou het beeld een half uur later al online hebben staan met iets erbij over het verschrikkelijke verdriet. Halsema leidde de vrouw even een stukje bij de camera’s vandaan. Ze bleef huilen, wij keken elkaar aan als omstanders en voelden dat hetgeen we zojuist benoemd hadden, nog een keer heel hard binnenkwam.

Dat was gisteravond. Gisterochtend had de organisator het evenement pas aangemaakt. Hij had nog gevraagd hoe dat moest en hoe dat werkte. Want wakes had ik al wel vaker georganiseerd, toch? Het is allemaal heel eenvoudig, gelukkig. Het is vakantietijd en kort dag, dus wie drommen mensen verwachtte, was misschien teleurgesteld. Maar dat leek eigenlijk niemand te zijn die daar aanwezig was. We stonden allemaal naast elkaar in het besef dat verbinding, solidariteit, liefde – al die grote woorden – nu een opdracht waren. Tenminste, dat is wat ik naar boven haalde in de speech die ik op verzoek van de organisatie uitsprak. Ik herinnerde de aanwezigen eraan dat het Pasen was geweest die ochtend. Dat net de Lijdenstijd voorbij was geweest. Dat er die ochtend overal in de wereld plukjes christenen juichten dat de dood was overwonnen. En dat er toen mensen op de knop drukten en onnoemelijk veel leed en dood en verderf veroorzaakten. Waar Jezus werd gevierd die liever stierf dan kwaad deed, vergevend tot de laatste snik, kwamen hier mensen die liever kwaad deden dan stierven en als ze met hun dood nóg meer kwaad konden doen, dat niet wilden nalaten.

En wat was er dan nog over van de overwinning van de dood? Dat we ons moesten realiseerden dat de overwinning van de dood niet de afwezigheid van dood is, maar dat het betekent dat de dood (en de haat, het cynisme, de verdeeldheid) niet het laatste woord heeft. Nu niet, nooit niet meer. Dat licht in het duister niet betekent; wegrennen van het duister. Dat licht niet betekent dat het duister afwezig is, maar dat het betekent: binnengaan in het duister en daar licht vinden. En als het er niet te vinden is, zelf daar licht ontsteken of licht zijn. Zo ging Jezus van Nazareth te werk, dat is het werk van de kerk en dat zal blijven. Wat er ook gebeurt.

Er was online wat gedoe rond dit herdenken. Mensen die vrezen voor Islam of vinden dat je terrorisme moet linken met de hele godsdienst, zeiden dat er wel herdenking was voor christchurch maar niet voor Sri Lanka, wel vlaggen halfstok voor Christchurch, niet voor Sri Lanka. Dat was gelukkig niet het geval. Toen zeiden ze weer over de herdenking dat er geen man en paard genoemd werd, dat het niet klip en klaar gesteld werd dat dit een aanval was van moslims op christenen. De Sri Lankezen daar aanwezig, die toch het meeste recht van spreken hadden, zeiden dat het absoluut géén aanval was van moslims op christenen. Het was een aanval van haatdragende kwaadaardige mensen op de hele samenleving van Sri Lanka. Zó absorbeerden zij het lijden, zo weigerden zij groepen mensen tegen elkaar uit te spelen, zó werd in het heel klein een stukje van de bedoelde dood overwonnen – als grootse daad. Zo was het bedoeld, denk ik dan. Het lijden binnengaan om de dood te overwinnen.

Vanochtend loopt in de lezingen van de dag Jezus van Nazareth na zijn dood op met twee leerlingen richting Emmaüs. De twee mannen zijn verdrietig en in de war. Allereerst omdat hun religieuze leiders hun rabbi hebben vermoord, de man van wie ze hoopten dat hij de nieuwe wereld zou beginnen, verlossing zou brengen, politiek, religieus, persoonlijk. En vervolgens in verwarring omdat er mensen waren die zeiden dat zijn lijk niet in het graf lag en dat hij was opgestaan.

Dan zegt Jezus: Nu sprak Hij tot hen: 'O onverstan­digen, die zo traag van hart zijt in het geloof aan alles wat de profeten gezegd hebben! Moest de Messias dat alles niet lijden om in zijn glorie binnen te gaan?'

Het lijden was niet het einde van het verhaal. Het lijden was het verhaal zelf. Het was deel van de weg. Het lijden binnengaan, de kwade machten die binnen dat lijden heersen van de troon stoten en zelf zijn plaats innemen, zodat daar waar wordt geleden niet de haat altijd wint van de liefde. Maar dat daar waar lijden plaatsvind en geweld juist licht wordt ontstoken, mensen elkaar omhelzen, groepen weigeren zich tegen elkaar te laten opzetten en de vrede wordt gevonden – als tegenovergestelde van wat degenen beogen die het lijden aanbrengen.

Toen ik de vrouw die zo hartverscheurend huilde in de armen van onze burgmeester aan het einde nog even sprak, zei ze dat dit verdriet niet alleen ging over deze aanslag. Het ging over al die jaren ellende die er geweest was in Sri Lanka, al die doden. Een man had zijn schouders opgehaald, zei ze, toen ze vertelde over de vele doden bij de aanslag. Hij had al teveel doden gezien in Sri Lanka, zijn hart was van steen geworden. Dát verscheurde haar hart. Dat hart van haar wat zacht was, wat kon huilen en wat daar ter plekke een verbinding teweeg bracht die geen van de speeches, kaarsen en teksten had kunnen bewerkstelligen. In het lijden is een nieuwe Heer opgestaan, opdat nooit meer de verdeeldheid het zal winnen.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.

Rikko Voorberg (38) is theoloog, schrijver, ‘activist/kunstenaar’ en initiatiefnemer van o.a. ‘We gaan ze halen’.

Wil je betrokken raken bij het werk van Rikko? Kijk dan hier.