Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Luchtige komedie over de universele behoefte aan erkenning | Un divan à Tunis

Je kunt je heil van God verwachten, maar vlak het effect van een goede therapie niet uit. Het verhaal over Selma die tegen de stroom in een psychologiepraktijk begint in Tunesië, doet Jaap-Harm denken aan zijn eigen worsteling en hoe therapie hem daarbij hielp.

Deel:

‘Wij hebben God, wij hebben die bullshit niet nodig.’ Nee, Selma’s mededeling dat ze een praktijk als psychoanalytica wil opstarten wordt niet met gejuich ontvangen. Na jaren Parijs is ze terug in Tunesië en ze ziet een markt voor het land dat na de revolutie zichzelf aan het herontdekken is. Met een humoristische afbeelding van Sigmund Freud onder haar arm betrekt ze een verdieping boven de woning van haar oom en tante. 

Die oom is degene die zo lacherig doet over haar voornemen. Als één van zijn dochters met opgetrokken neus opmerkt dat er helemaal geen cola in zijn blikje zit, rukt hij het snel uit haar handen om het met een boog op straat te gooien. Therapie is dan misschien bullshit voor hem, ook hij zoekt een toevlucht om zijn problemen het hoofd te bieden en blijkbaar is God alleen niet voldoende. 

Iedereen moet zijn verhaal kwijt

Zelf herken ik die afkeer van therapie in mijn eigen achtergrond. Je moet op je tanden bijten en de vuile was niet buiten hangen, was de boodschap. Sterk zijn was het devies en wie zijn zwakte toonde werd niet toegejuicht. Later hoorde ik mensen zeggen dat gebed hun problemen had opgelost. Waar zou een psycholoog of therapeut je bij kunnen helpen, als ook van Hogerhand je problemen konden worden opgelost? Sterker nog, was zo’n direct ingrijpen ook niet veel geestelijker dan een lang en slepend proces van gesprekken om je problemen in kaart te brengen en uiteindelijk de baas te kunnen zijn. Zulke stemmen in je achterhoofd zijn niet echt helpend als het niet langer lukt je sterk te houden en je overweegt hulp in te schakelen van een medemens.

Un divan à Tunis vliegt die weerstand met veel humor aan. Verwacht geen zwaar drama, maar een heerlijk luchtige komedie over mensen die langzaam maar zeker iets durven prijs te geven van hun diepste zielenroerselen. Als Selma bij de plaatselijke kapster Baya haar verhaal heeft mogen doen voor de aanwezige klanten, wil iedereen haar kaartje wel meenemen. 
De volgende dag staat er zelfs een lange rij te wachten voor haar deur. Baya voorop. En hoewel die haar zaakjes goed op orde heeft, begint ze tot haar eigen verbazing toch over haar moeder te praten. Ook onder haar gepolijste buitenkant gaat pijn en verdriet schuil. Zo deelt de film voortdurend speldenprikjes uit. Mensen houden de schijn op, maar onder de oppervlakte is er behoefte aan erkenning. Iedereen wil zijn verhaal kwijt, iedereen voelt de behoefte te kunnen zijn wie hij of zij is. 

Last van mijn schouders

Mijn eigen innerlijke strijd dook telkens weer op als mensen me vroegen of ik voorganger wilde worden. Ik had theologie gestudeerd en bewoog me in de evangelische wereld, dus dat leek een logische optelsom. Dan lachte ik altijd vriendelijk en zei dan steeds: nu nog niet. Later misschien? 

Totdat aan het eind van mijn studie na een psychologisch assessment bleek dat er twijfels waren of ik wel geschikt was als voorganger. Het werd tijd om nu eens echt aan de slag te gaan met dat knagende gevoel. In gesprekken met een psycholoog leerde ik mezelf beter kennen en kon ik met steeds meer overtuiging zeggen dat voorganger zijn helemaal niet bij me paste. Alsof er een last van mijn schouders viel. Ik gaf toe dat ik iets niet kon, maar ik voelde me er sterk door in plaats van zwak. 

Mensen breken open

Voor Selma begint na een voortvarende start een strijd. Zonder vergunning kan haar praktijk niet geopend blijven, maar als ze die vergunning probeert te bemachtigen stoot ze op een muur van bureaucratie. Haar aanvraag is in behandeling genomen. Nog even geduld alstublieft. Is er überhaupt een kans dat dit goed gaat aflopen? Dat weet alleen God. Na het zoveelste bezoekje aan het ministerie van Gezondheid: u heeft een aanbevelingsbrief van een Tunesische ambtenaar nodig. 

Ondertussen kan Selma niet meer stoppen met de gesprekken die begonnen is. Mensen breken open. Een man durft toe te geven dat hij zich als vrouw wil kleden. Haar oom biecht op waarom hij is gaan drinken. Baya stelt zich kwetsbaar op over de relatie met haar moeder. Onder de schil van hun onverzettelijkheid gaat geen zwakte schuil, maar echtheid. Zelfs Selma moet eraan geloven. Na pech onderweg wordt ze opgepikt door een man die verdacht veel lijkt op de grondlegger van de psychoanalyse zelf. Welke plek neemt zij in als verwesterde vrouw in haar land van herkomst?

Neem plaats op de divan

Na de knoop te hebben doorgehakt geen voorganger te willen worden, kwam er creatieve ruimte in mijn hoofd. Zonder die beslissing was ik nooit over film gaan schrijven. Toch kon het nog een laagje dieper. Accepteren geen voorganger te worden, had ik eigenlijk veel eerder gedaan. Ik moest het alleen nog durven concreet te maken. Maar wat deed ik met gevoelens die veel existentiëler waren? De somberheid? Het idee minderwaardig te zijn? Gebed bleek geen quick fix te bieden. 

Ik leerde mezelf te omarmen zoals ik ben.

Maar waarom ook die tegenstelling? Kan goede therapie geen gebedsverhoring blijken te zijn? De vrijheid die ik ging ervaren door in therapie te gaan zijn voor mij het bevestigende antwoord op die vraag. Ik leerde mezelf te omarmen zoals ik ben. Niet een stukje, maar helemaal. Het kan me eigenlijk niet zoveel schelen als anderen dat zwak vinden of ongeestelijk. Opeens ervoer ik dat een gevoel van geluk me zomaar opeens kon overvallen, waar ik dat eerder vooral kende van somberheid. Van zulke zwakte wil ik wel een pleitbezorger zijn. Of die divan nu in Tunesië of Nederland staat. Of wie erop zit nu gelovig is of niet. Een tijdje in therapie, daar wordt niemand slechter van. 

Un divan à Tunis | Regie: Manele Labidi Labbé| Met: Majd Mastoura, Golshifte Farahani, Aisha Ben Miled, e.a. | vanaf vandaag in de bioscoop

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Geschreven door

Jaap-Harm de Jong

--:--