Moet je altijd vergeven of niet?
Hoe ver reikt vergeving? Is het de bedoeling dat we iedereen vergeven die ons dat vraagt? Jean-Jacques daagt ons in deze 40-dagentijd uit om hierover na te denken aan de hand van een hartverscheurend dilemma.
Nederland viert dat het 75 jaar geleden bevrijd is van de Duitse bezetting.
Is alles vergeven? Wanneer vergeef je en wanneer niet? Wat is vergeving eigenlijk? Deze tijd voor Pasen is, als periode van bezinning, een goed moment om daarbij stil te staan.
De joodse schrijver Simon Wiesenthal overleefde verschillende concentratiekampen en schreef het boekje ‘De zonnebloem’. Hij vertelt daarin hoe hij als dwangarbeider bezig was met het schoonmaken van een legerziekenhuis, toen een verpleegster hem naar het sterfbed van een nazisoldaat riep. Deze man, genaamd Karl Seidl, zegt tegen Wiesenthal dat hij vergeving van een Jood zoekt voor een misdaad die hem achtervolgt. Hij bekent hoe hij als SS’er meegewerkt heeft aan het in brand steken van een gebouw waarin 300 Joden zaten. Telkens als een van hen uit een raam probeerde te ontsnappen, schoten hij en zijn medesoldaten die dood.
Nadat Seidl zijn verhaal vertelt heeft, vraagt hij aan Wiesenthal om hem te vergeven. Maar die verlaat zonder iets te zeggen de kamer. De volgende dag vertelt de verpleegster dat de soldaat gestorven is. Hij laat zijn bezittingen aan Wiesenthal na. Later ontmoet hij nog de moeder van de soldaat maar hij verzwijgt de misdaad van haar zoon.
Hoe ver reikt vergeving?
De rest van zijn leven blijft Wiesenthal zich afvragen of hij de soldaat had moeten vergeven. Het laat hem niet los. In zijn boekje vraagt hij allerlei bekende mensen wat die in zijn plaats zouden hebben gedaan. De Dalai Lama zegt dat hij als boeddhist de soldaat vergeven zou hebben. Maar alle Joden, zoals rabbijn Abraham Joshua Heschel, reageren ontkennend. Zij zouden de nazi niet vergeven hebben. In het joodse denken kan een mens geen misdaad die tegen een ander is begaan vergeven. Alleen die driehonderd vermoorde slachtoffers zouden dat hebben kunnen doen.
Welk antwoord gaven de christenen? Opvallend is dat zij, meer dan de boeddhisten of Joden, het onderling oneens zijn. Sommigen, zoals de Zuid-Afrikaanse Bisschop Desmond Tutu, zouden de soldaat hebben vergeven. Andere christenen echter niet. Velen gaven aan dat ze ‘niet zeker’ waren wat ze zouden hebben gedaan. Ontweken ze daarmee de vraag? Of kun je alleen op het moment zelf weten wat je zou doen, niet van een theoretisch afstandje? In elk geval is er onder hen weinig overeenstemming over hoe ver vergeving reikt.
En jij, wat zou jij hebben gedaan?
Geschreven door
Jean-Jacques Suurmond
