Probeer het boek Openbaring eens te lezen als een tekst van Nirvana

Als je een serie over de Bijbel schrijft, kom je erachter dat veel mensen bij dat woord gelijk aan het boek Openbaring denken. En ze hebben er vragen over, een heleboel. En jij waarschijnlijk ook.

Dus nu een stuk over Openbaring.
Eerst twee woorden: toekomst en geweld.

Leven wij in de eindtijd?

Sommige mensen hebben geleerd om het boek Openbaring vooral te lezen als een boek dat gaat over de toekomst, over dingen die nog niet gebeurd zijn. En dus gaan hun vragen over het algemeen over het einde van de wereld. Over de rol van welk land dan ook dat op dat moment de grootste bedreiging is voor hun eigen land. En de klapper: leven wij in de eindtijd?

Het is belangrijk om hierbij te vermelden dat een vlugge blik op films uit de laatste tien jaar ons leert dat het niet alleen maar de vragen zijn van religieuze mensen. Heel veel mensen hebben vragen over het einde van de wereld. (Ik ben van plan om binnenkort te schrijven over de eindtijd.)

Gaat het boek Openbaring wel over de toekomst?

Een paar vragen over zulke vragen:
Stel, een vriendin van jou woont in Syrië vlakbij een dorp dat onlangs is aangevallen met chemische wapens. Wat voor brief zou je haar schrijven? Zou je haar schrijven over dingen die over een paar duizend jaar gaan gebeuren?

Is het logisch dat het laatste boek in de Bijbel een brief zou zijn aan een groep mensen die leeft onder zeer moeilijke omstandigheden, met als onderwerp dingen die staan te gebeuren in de toekomst, duizenden jaren later?

En wat die vragen betreft: wat als je antwoorden zou krijgen? Wat als je erachter zou komen dat het boek Openbaring op een wonderbaarlijke wijze voorspelde dat de wereld zou vergaan over dertien maanden? Hoe zou dat iets veranderen?

Zou je anders gaan leven?

Misschien zeg je: ja, ik zou liefdevoller zijn, en ik zou die reisjes maken die ik zo graag wilde maken en ik zou in verzet komen tegen onrecht. Dan zou ik vragen: waarom doe je die dingen nu al niet?

Als je ondubbelzinnige informatie zou krijgen over het einde van de wereld of over hoe de aarde opensplijt of over hoe monsters opkomen uit de zee, welk verschil zou dat maken in jouw leven?

Je weet alles al wat je moet weten om het goede leven te leven, nietwaar?

Het geweld in Openbaring

Een van de dingen die mensen vaak noemen over het boek Openbaring is hoeveel geweld het bevat. Dat verbaast mensen vaak, sommigen zijn geschokt of voelen weerzin. Het is gewoon zo bloederig…

Maar dan gaan mensen drie uur lang zitten kijken in een bioscoop naar Lord of the Rings, en dan voelen ze geen weerzin, ze zijn geïnspireerd. Ze zien vol verwachting uit naar de volgende delen in de serie. Ze kopen de dvd-box.

Grappig hoe vaak mensen afhaken bij dingen in de Bijbel waarvoor ze in het echte leven geld betalen ter vermaak.

Wat je moet weten over het boek Openbaring

Dat gezegd hebbend, wat is er aan de hand met het boek Openbaring?

Het is geschreven door een dominee/voorganger. Zijn naam is Johannes.
Dit is cruciaal voor het begrip van dit boek. Johannes is verbannen, wat inhoudt dat hij gescheiden van zijn gemeente leeft op een eiland, ergens ver weg. Het leven is moeilijk, zijn gemeente staat onder grote druk en hij schrijft hun een brief als hun voorganger en zielzorger, om te helpen en te bemoedigen.

Johannes is ook een dichter.
Dit moet je niet vergeten, want als je dit boek leest voor lineaire en logische informatie over de toestand in de wereld, zal dat eindeloos frustrerend zijn. Je zult het niet begrijpen, hoeveel kaarten en tabellen je dominee ook gebruikt.

Als je het leest zoals je een gedicht of een songtekst zou lezen, dan lees je het zoals het bedoeld is en je zult ontdekken dat het een complex en creatief meesterwerk van verbeelding is.

In deze brief zijn goed en kwaad verwikkeld in een conflict.
Volgens Johannes is er werkelijk kwaad in de wereld en het is gekant tegen menselijke bloei. Dit kwaad is niet een fantasie of een idee of een abstract begrip. Het is echt en het kwelt mensen op verschillende manieren. Johannes gebruikt een aantal beelden om dit kwaad uit te beelden zoals het is: kwellend, destructief en verraderlijk. (Heb je dat verhaal gehoord over die man in Ohio die zijn buurmeisjes ontvoerde en meer dan tien jaar vasthield in zijn huis? Welke beelden zou je gebruiken om te beschrijven wat hij deed?)

Johannes gebruikt een aantal expliciete, gewelddadige beelden en taferelen in zijn brief, want dat is hoe het leven is.
Stel, je ligt in een ziekenhuisbed, herstellend van een chemokuur. Je vraagt je af hoeveel dagen je nog te leven hebt. Dan komt er een ziekenhuisdominee binnen die jou glimlachend vertelt dat het leven is als een doos bonbons. Dat helpt niet echt, toch? Met alle kracht die je hebt grijp je die dominee bij z’n colbertje en je gromt Hou toch op over die verrekte bonbons! Of zoiets. Waarom? Omdat mensen, als ze praten over kanker, het hebben over vechten en strijden en volhouden alsof je leven ervan afhangt.

Als je woont in een land waar op dit moment troepen soldaten door de dorpen gaan, terwijl ze huizen in brand steken, dieren doden en vrouwen verkrachten, dan heb je bemoediging nodig -maar het moet wel bemoediging zijn die overeenkomt met de intensiteit van het kwaad dat jij ondergaat, toch?

Johannes gebruikt deze beelden omdat hij gelooft dat God, in Jezus, al heeft afgerekend met het kwaad.
Hij gelooft dat zijn gemeente in de nieuwe werkelijkheid van Christus veilig, beschermd en geliefd is. Hij schrijft aan hen over een werkelijkheid die verder gaat dan hun dagelijkse omstandigheden. Een werkelijkheid die geworteld is in Gods liefde voor de hele schepping. Hij schrijft over het nieuwe leven dat ze hebben in Christus, zelfs wanneer hun huidige, lichamelijke, aardse leven tot een abrupt einde zou komen. Hij wil dat zijn gemeente troost en vrede vindt te midden van de beroering die om hen heen raast en hij gelooft dat dit gevonden kan worden in Jezus die vertrouwd kan worden.

Wat als je de teksten van Nirvana letterlijk zou nemen?

Ik weet nog dat ik voor het eerst de song ‘Smells Like Teen Spirit’ van Nirvana hoorde. Ik zat in mijn afstudeerjaar, ik woonde in een huis met een stel vrienden, en Steve Huber zei dat hij me een lied wilde laten horen van die nieuwe band, Nirvana. We gingen naar zijn kamer, hij deed het cassettebandje (!) erin en toen dat eerste couplet begon, keken we elkaar aan en zeiden Dit is geweldig. Zoiets heb ik nog nooit gehoord. Het is rauw en eerlijk, zenuwslopend.

Ken je ‘hair metal’ nog? Dat was de muziek die toen op de radio werd gedraaid – bands als Poison, Whitesnake, Bon Jovi – van die voorbewerkte muziek, poppy, oppervlakkig, gemaakt door mannen met van dat lange haar in een permanentje. En toen was daar opeens Kurt Cobain uit Seattle in een gebreide trui! En hij liep licht voorovergebogen, en hij brabbelde de woorden zo’n beetje en toch was het alsof je werd aangereden door een sneltrein.

Het was zo echt, zo tastbaar.

Dat voelde je in je botten. Al die levensangst en spanning en hartzeer en verwarring, het zat allemaal in dat ene lied. En die tekst:

A mulatto,
an Albino,
a mosquito,
my libido
Yeah!

Een kleurling, 
een albino, 
een muskiet, 
mijn libido
Yeah! 

Stel je voor dat ik jou vraag wat die woorden letterlijk betekenen. Albino? Muskiet?

Je zou waarschijnlijk zeggen dat de letterlijke betekenis er niet toe doet. Het is poëzie, het is een reeks van brokstukken die je beter kunt voelen dan analyseren. Je zou me vertellen dat de kracht van die muziek – van alle muziek in feite – het resultaat is van hoe het tot je hart spreekt. Hoe het je eraan herinnert dat je niet alleen bent, hoe het muziek en woorden geeft aan voorheen onbenoemde gevoelens…

En nu terug naar Openbaring

Betekent dit dan dat er niets historisch in het boek Openbaring zit?
Nee hoor, het gaat om een echte voorganger, die woonde in een echte plaats, in een echte tijd, die leefde onder een echte overheid, en schreef aan echte mensen in zijn echte gemeente met echte moeilijkheden en uitdagingen.

Het gaat erom dat een gedicht soms net zo levensecht kan zijn als jij zelf bent.

Dit stuk werd eerder gepubliceerd op 19 oktober 2016