We zijn niet gemaakt voor de kerk

Rikko geeft op de vroege ochtend inspiratie om de dag bewust te beginnen. Hij leest om 6:00 uur de teksten uit een oud kerkelijk leesrooster en zo rond 7 uur deelt hij de gedachte die dan op-popt. Elke werkdag. 

De mens is niet gemaakt voor de kerk – PopUpGedachte dindsag 15 januari

De dagen zijn aan het lengen! Een nogal verheugde mededeling van mij aan jullie. Het wordt ietsje lichter. Als ik mezelf uit bed heb geduwd om weer aan de tafel te gaan zitten in de woonkamer en de oude Bijbelse teksten van de dag te lezen, ga ik altijd eerst even naar ons kleine balkon. Mijn gebedsmomentje, even onder die immense hemelkoepel. Meestal maar kort, zeker als het koud is. Vandaag is het lichter dan gister. De geur is de geur van de dag, dat je de nadere lente kunt voelen bijna. Absurd, want het is pas half januari. Maar het lengen van de dagen is iets om te vieren, bij deze.

Gisteravond is het laat geworden. Ik moest nog terugkomen uit Den Bosch, het zuiden des lands en dat gaat allemaal prima, het is alleen niet om de hoek. Tegen zeven uur zat ik daar al in de kerkbankjes in een gigantische kerk. Ijzig koud, daar is het voorlopig nog geen voorjaar. Een spookachtig middenschip en een verlicht koorgedeelte, waar Bisschop de Korte en anderen een korte vesper vierden met een handjevol in dikke jassen gehulde kerkgangers. Het klapperen van de tanden was niet te horen, wel te voelen. De warmte moest van binnen komen en die was er hoor. Een oecumenische viering heette het, de start van de week van de eenheid om ook kerkelijke eenheid te vieren en vorm te geven. Na de vesper liepen we naar de Protestantse Kerk om de hoek – wel verwarmd, minder gigantisch en met het koffie. Daar zou het over woede gaan als creatieve bron aan de hand van mijn boek en mocht ik het woord voeren.

Niets ten nadele van de Sint Jan, maar de mens is niet gemaakt voor de kerk. Ook wat betreft die Protestantse Kerk geldt dat, maar in de Sint Jan is het voelbaarder. Naast de bewondering voor de genialiteit van de bouw en de overweldigende grootheid, zegt alles in mij: we zijn er niet voor gemáákt. De harde kerkbankjes, de kou. Het stilzitten. Het luisteren. Het ritme. We zijn er niet voor gemaakt. Het is namelijk andersom, het is gemaakt voor óns. En dan is het dus een middel, geen doel op zich. Dan kan het weg als het niet werkt.

Jezus van Nazareth wordt vanochtend erop aangesproken dat zijn leerlingen niet de sabbat houden, ze lopen door de korenvelden en plukken aren. Dat was niet de afspraak. Het is uberhaupt vreemd dat ze het doen. Is dat boersigheid van de vissers? Of gebeurt het dat je met Jezus van Nazareth rondhangt en langzaamaan de regels vergeet? Ik weet het niet, maar het antwoord van Jezus is zowel eenvoudig als pretentieus. Hij verwijst naar koning David die uit de tempel de heilige broden haalde, die strikt en alleen voor de priester waren, toen hij en zijn vrienden honger hadden. En die vergelijking is pretentieus omdat David de grootste koning was. Een bijzonder geval. In de traditie toen en daar. Maar Jezus eigent zich dat graag toe, die plek, die vrijheid, die rol. En dan zegt hij: ‘de sabbat is gemaakt om de mens, maar niet de mens om de sabbat.’ Mooi zinnetje. We zijn niet gemaakt om ons aan religieuze geboden en ceremonies en voorschriften te houden. Dat is niet het doel van ons leven. Het is niet dat we dan een goed mens zijn of iets bereikt hebben. Het is andersom. Al die riten, inclusief de geboden, van niet doodslaan tot eren van je vader en moeder, zijn bedoeld om ons iets te brengen. Om mens te worden, autonoom, rechtvaardig, verantwoordelijk, het zijn hulpconstructies die ook als zodanig behandeld moeten worden. Zo ook de sabbat. Je kunt hem heilig verklaren voor jezelf, maar hoe je het doet is niet heilig. Want we zijn niet in het leven geroepen om te zorgen dat er een sabbat gevierd wordt, de viering van de sabbat is in het leven geroepen om te zorgen dat wij meer mensen worden.

We zijn niet gemaakt om kerken te vullen. We bestaan niet om kerken in stand te houden. Wij zijn niet gemaakt om de geboden in acht te nemen, de geboden zijn gemaakt opdat wij achtenswaardig worden. En dat is meer dan wordplay, dat is essentieel. Dat we de gebouwen en geboden en ceremonies beoordelen op hun functie en als het niet werkt, dat het dan weg mag. Sterker nog, dat we het af en toe – eventueel in lichte mate, zoals op sabbat het vermalen van een paar graankorrels – dat we het af en toe weg doen. De geboden breken om het hogere doel te dienen.

Uberhaupt die vraag stellen wat het hogere doel was. Laat die gebouwen even en hun functie in de wijk of waarom het zo treurig zou zijn als ze weg zijn. Het zijn maar hulpconstructies. Emotionele waarde, natuurlijk. Maar religieuze of spirituele? Voor dit middel een ander. Het is een zinnige vraag om onszelf te stellen – in hoeverre we zijn gaan leven voor datgene wat eigenlijk in het leven is geroepen om ons verder te helpen. Dat lijf van ons, zijn wij gemaakt om fit te worden, leven wij voor de sport – of is die sport nog steeds een tool waar je mee kunt doen wat je wilt? Zijn wij gemaakt voor seks? Zeker, zou je zeggen, tenzij de seks gemaakt is voor ons – en welk hoger doel dient het dan?

Christendom moet bevrijden tot autonoom denken, ook als het aankomt op kerken, op dat wat heilig is, en deze quote van Jezus geeft altijd te denken. ‘De mens is niet gemaakt voor de sabbat, maar de sabbat voor de mens’ – en hij vervolgt dat met: ‘de mensenzoon is heer over de sabbat.’ Jezus van Nazareth is erboven gaan staan en nodigt ons uit om te volgen.

Hier vind je drie tekstgedeeltes die Rikko vanochtend las.