Moet kunnen toch?

Moet kunnen toch? – PopUpGedachte vrijdag 1 maart 2019

Een vogel gaat los in de tuin, een dunne mist hangt over de huizen. De laatste ochtend van de week en alvast een beetje het begin van een weekend. De PopUpGedachtes zijn deze week weer begonnen en ik ben er blij mee. Verhalen over wijsheid, die zich niet zomaar aan je toevertrouwt. Over de gok van geloven en hoe dat iets doet met je als mens, zodat er zelfs bij het eventuele niet-bestaan van een God je toch zou hopen dat er gelovigen zijn. Vanwege het oefenen van vertrouwen. Vandaag een vraag over wat ‘moet kunnen’ en of de uitspraak: ‘moet kunnen toch’ wel een bruikbare categorie is.

Enige dagen geleden raakte ik online in debat met wat mensen over een Volkskrant- artikel. Een leraar zou zijn geschorst omdat hij gezegd had dat Mohammed getrouwd was met een meisje van acht en dat dit nu pedofilie zou worden genoemd. Of dat gezegd moet kunnen worden en of dus de school juist gehandeld had om iemand hierom te schorsen. Dat volgt er dan meteen uit, want als hij het niet mag zeggen, is het terecht dat hij straf krijgt. Als hij het wel had mogen zeggen, is er alle reden om flink verontwaardigd te zijn over deze school.

Het meest gehoorde antwoord was: wat waar is, moet je kunnen zeggen. Klaar. Wat impliceerde dat deze school uit vrees voor de leerlingen of uit politieke correctheid een man had geofferd die gewoon stond voor zijn overtuigingen. Schande.

De twee verwachte uitkomsten bij het stellen van de vraag waren natuurlijk deze: 1) natuurlijk moet dat kunnen! Wat idioot van ofwel leerlingen, ofwel school, ofwel onze samenleving. Buigen voor de islam, etcetera etcera 2) Dit moet je niet willen zeggen, klopt niet, unfair, zo mag je niet met elkaar omgaan. Beledigend, etcetera. Twee kampen die elkaar dan online het leven zuur kunnen maken en voilà een internetplatform voelt weer even bestaansrecht want clicks en likes en discussie.

Als je even kijkt naar de situatie blijkt dat de leraar a) niet is geschorst, hij kreeg een time-out. Dat betekent dat de school hem niet direct schuld toerekent, maar dat ze ergens uit moeten komen. En b) niet naar aanleiding van deze uitspraak (die de leraar ontkent te hebben gedaan), maar doordat er in het gesprek dat volgde op beschuldigingen van leerlingen aan het adres van de leraar een vertrouwensbreuk is ontstaan.

De vraag ‘moet kunnen’ is mijns inziens een dramatische categorie. Het veegt alle context van tafel en creëert tegenstellingen die niets meer te maken hebben met de feitelijke werkelijkheid waaruit de vraag wegloopt.

De discussie die Jezus vandaag met tijdgenoten voert in de lezing lijkt een beetje daarop. De religieuze collega’s met wie Jezus in gesprek gaat, stellen hem de vraag of je mag scheiden of niet. Even explosief in die context, want collega Johannes de Doper is door de machthebber onthoofd omdat hij hem voortdurend aansprak op zijn onzuivere huwelijk. Ook iets met scheidingen en gedoe.

Er kwamen ook Farizeeën die Hem vroegen: ‘Staat het een man vrij zijn vrouw te verstoten?’ Daarmee wilden zij Hem op de proef stellen.

Er wordt een antwoord verwacht. Maar beide antwoorden die hij kan geven, zijn problematisch. Zoals de ‘moet kunnen’ vraag rondom de leraar. Moet scheiden kunnen, beste Jezus. Hij vraagt hen naar de bekende weg allereerst.

Hij ant­woordde hun met een wedervraag: ‘Wat heeft Mozes u voorgeschreven?’ Zij zeiden: ‘Mozes heeft toegestaan een scheidings­brief op te stellen en haar weg te zenden.’

Dus: moet kunnen. Want er is een regel voor. Klaar.

Doch Jezus ant­woordde hun: ‘Om de hardheid van uw hart heeft hij die bepaling voor u neerge­schreven.’

Het zegt niet dat het niet kan gebeuren. Het zegt niets over individuele gevallen die we allemaal kennen van dichtbij of veraf. Verderop in deze tekst zegt hij scherpe dingen die ik nog niet helemaal begrijp. Maar hier zegt hij iets over omgang met regels. Wat moet kunnen, is nog niet per se wat goed is. De vraag of iets ‘moet kunnen’ omdat we er een vorm voor hebben gevonden, is een vraag die te maken heeft met ellebogen en in je recht staan, niet met context, intentie, achtergrond en achterliggende idealen. De werkelijkheid reduceren tot een ‘moet kunnen’ maakt van de wereld een monopolyspel.

Er zijn regels, en die moet je in je voordeel hanteren. Als er pijn ontstaat, grijpen we zomaar naar het regelboekje van de staat of van het leven om te checken of wat diegene heeft gedaan mag volgens de spelregels mag. Maar zo is het echte leven nooit bedoeld.

PopUpGedachte op je telefoon om 7u? Het werkt zo: 1) sla +31 6 39495508 op in je telefoonboek als ‘PopUpGedachte’ 2) App POPUP AAN naar dat nummer. Morgenochtend beginnen!

Hier vind je drie tekstgedeeltes die Rikko vanochtend las.

Deze rubriek heeft een eigen boek: Lazarus staat op. Daarin zijn de 25 mooiste ochtendgedachtes van de afgelopen tijd gebundeld en geïllustreerd door Joanne Zwart.

Lazarus staat op | Rikko Voorberg | Vuurbaak | ISBN 9789460050404 | € 17,95