Slimmer dan je denkt

Rikko geeft op de vroege ochtend inspiratie om de dag bewust te beginnen. Hij leest om 6 uur de teksten uit een oud kerkelijk leesrooster en zo rond 7 uur deelt hij de gedachte die dan op-popt. Elke werkdag te lezen en te beluisteren.

Slimmer dan je denkt – PopUpGedachte woensdag 7 maart

‘Ik weet zelf toch wel wat goed is’ ,zei de man bij de Snelwegkerk. ‘Daar heb ik geen pastoor of God voor nodig. Dus ik hoef niks in zo’n kerk. Niemand hoeft mij de wet voor te schrijven.’ Een herkenbare gedachte. Denk zelf. Daar heb je hersens voor gekregen. En een hart. Laat niet iemand zeggen wat je moet doen, want dat is niet authentiek en niet autonoom.

Dit is een soort basisovertuiging die verder geen argumentatie behoeft, lijkt het. Een algemene culturele overtuiging dat we heus zelf kunnen bedenken wat het goede is. Toch is het ook niet heel moeilijk om daarin wat te peuteren. Als we zo goed weten wat het goede is, waarom raken we dan zo burn-out met elkaar? Of depressief. Wie weet wat het goede is, weet ook wanneer op te houden. Als we weten wat het goede is, waarom raakt de wereld dan zo uitgeput. We zouden dan misschien beter weten wat goed is om te eten en te dragen en wat niet. Sterker nog, we gebruiken het feit dat we niet kúnnen weten wat goed is om te eten en te dragen als een excuus om maar raak te eten en te dragen. Je weet niet of deze kleding écht door kinderen is gemaakt en goedkoop is nu eenmaal fijn. Je weet niet of biologisch wel écht verder helpt dus ach ja. Toch? Het idee van jezelf tot wet zijn en authentiek zelf bepalen wat het goede is, rammelt een beetje. Een beetje behoorlijk.

Reinier Sonneveld illustreerde ooit zijn keuze om weer naar de kerk te gaan met een wetenschappelijk onderzoek. Kan hij als geen ander, van die mooie feiten en weetjes ter lering én vermaak door zijn betogen heen vlechten. Hij zei dat er ooit een test was geweest waarbij een proefpersoon nietsvermoedend in de lift ging staan. Iedereen weet dat als je in de lift gaat staan je met je neus naar de achterkant van de lift naar binnen loopt, je vervolgens binnen in de lift je om moet keren om met je neus naar de deur te gaan staan. Dat doet eigenlijk iedereen automatisch. Het gebeurt nauwelijks dat je een liftdeur ziet opengaan en dat er mensen binnenstaan die je dan op de rug ziet. Ze staan met hun neus naar de opening. Vervolgens deden ze een test: proefpersoon x ging in de lift staan en zonder dat hij wist van de test kwamen er een aantal geinstrueerde personen naast hem of haar in de lift staan. Iedereen draait zich bij binnenkomst om naar de deur zoals we dat gewend zijn. De instructie aan degenen die meedoen met de test is om -voor de lift gearriveerd is- op de volgende verdieping zich allemaal om te keren met de neus naar de achterkant van de lift te gaan staan. En wat blijkt als de deur dan op de volgende verdieping opengaat? Zonder uitzondering heeft elke nietsvermoedende proefpersoon zich ook omgedraaid en je ziet diegene als de deur opengaat op de rug. Onnatuurlijk om te doen, maar volstrekt logisch, blijkbaar omdat de anderen dat ook doen.

Conclusie: we worden sowieso beïnvloed, dus laat ik dan maar kiezen door wie ik me laat beïnvloeden. En Reinier zei: dan het liefst door Jezus van Nazareth. Dat je er een hoop kerkmensen bijkrijgt, is soms fijn, soms moet je het op de koop toe nemen. Ook zij willen zich laten beïnvloeden door die ene figuur.

Jezelf tot wet zijn? Zelf bepalen in het luchtledige en onbewust over wie of wat jouw moraal vormt? Het is eerder naïef dan wijs. De joodse rabbi’s zouden er ook gehakt van maken. Hun trots ligt er juist in dat zij de meest wijze wet volgen die er onder de hemel te verkrijgen is. Een wet die slimmer is dan zij, die beter weet wat goed is voor de aarde, de mens, de natuur en de toekomst dan zij zelf. Het is soms goed om te leren door met je neus tegen de muur te lopen, maar leren dat niet stelen, niet moorden, je ouders en influencers eren, dat dit goede ideeën zijn en dat je er een wijzer, mooier mens van wordt is misschien ook handig. Dat het goed is om het land een jaar niet te bebouwen, omdat de aarde anders uitgeput raakt. Dat het goed is om je dieren goed te behandelen als landbouwer, tot in het detail dat je een os die je de dorsslee laat trekken niet een muilband voor mag doen om te voorkomen dat hij iets eet van het gedorste goed. Wettelijk voorschrift: dat mag niet. Omdat het niet fair is. En uiteindelijk niet werkt. Het werkt niet om zo om te gaan met de ander met wie je werkt. Ook al is die ander een os.

Natuurlijk moet je zelf denken. Natuurlijk ben je autonoom en is er noodzaak voor authenticiteit. Maar die zat voor de joodse gelovige vooral in het zélf doordenken van de wetten en hun waarde, het zelf kiezen om de wijsheid te volgen die je werd aangereikt en hoe je dat dan deed. Niemand kan zeggen: moest van God. Of van de dominee.  Hoogstens: ik vertrouw die of die, ik kies ervoor, ik gok erop, hoe je het ook noemt. En ja, dat is ook autonoom. Autonoom besluiten dat een ander wijzer is dan jij, jou iets kan leren, dat je de ander nodig hebt. Misschien is dat wel het hoogtepunt van autonomie, erkennen dat je de ander nodig hebt.

Hier vind je drie tekstgedeeltes die Rikko vanochtend las.