Star Wars en de Bijbel: wat hebben die met elkaar te maken?

Ken je de verhalen van Star Wars niet, scroll dan even naar beneden.

Als kind raakte ik gefascineerd door de epische verhalen van de originele Star Wars trilogie. Fantasierijke verhalen over helden, mystiek, vreemde werelden en zeer geavanceerde technologie. Waarin lichtzwaarden en special effects hand in hand gaan met thema’s als vergeving, genade, verlossing en de strijd tussen goed en kwaad. Recent keek ik The Mandalorian –een soort western in het Star Wars universum– op Disney+. Deze serie wakkerde het oude jeugdsentiment weer bij mij aan. Ik wilde deze verhalen met mijn kinderen delen en dus geschiedde. Het viel mij op dat ik nu met totaal andere ogen naar dit verhaal keek dan toen als kind. Het deed mij ook terugdenken aan hoe ik Star Wars als tiener en als twintiger beleefde. Ik zag daarin parallellen met hoe ik in verschillende levensfasen met God en met de Bijbel ben omgegaan.

Falende helden

De verhalen in de Bijbel spraken voor mij als kind altijd tot de verbeelding. Verhalen lang lang geleden in een universum land hier ver ver vandaan. Er waren actiehelden zoals Simson met superkrachten en Jozua zittend op een steigerend paard. Elia de profeet die sneller kon rennen dan paard en wagen. Jozef de droomuitlegger die ondanks alle tegenstand en verraad toch onderkoning van Egypte werd. Mozes die een volk uit slavernij leidde onder vertoon van vele wonderen. Ehud de richter ninja die zijn volk uit de macht van de toenmalige heerser bevrijdde door deze sneaky neer te steken. Samuel die na 400 jaar weer contact had met God, Saul de eerste koning, de belofte en wat een boom van een vent. En David die een reus verslaat en demonen bezweert met zijn citer gitaar.

Maar in al deze verhalen gebeurden ook dingen die ik niet snapte. Falende helden die moreel discutabele dingen deden. Of helden die wonderen zagen en de volgende dag doodsbang en depressief wegvluchten voor een wraakzuchtig koningin. En dit was ook bij Star Wars het geval. De leerling die niet luisterde naar zijn leermeester en de leermeester die het uiteindelijk bij het verkeerde eind had. Helden die ruzieden, moreel discutabele dingen deden en ook faalden. En in al dit falen toch ook de rode draad van vergeving en verlossing. Vreemde dingen voor een jongen die gewend was dat elke actieheld uit de jaren 80-90 elke aflevering won en een goed einde had.

'Ik kon de verleiding van Star Wars en dat grote universum niet weerstaan.'

Negatieve invloed

Op mijn 17^e kwam ik in een radicale pinksterfase van mijn leven terecht. Het leven werd een stuk zwart-witter en duidelijker. Star Wars flirtte naar mijn mening te veel met new age en andere religies. Dat was verkeerd en zou mij negatief in mijn geloof kunnen beïnvloeden. Dus ik haalde de Star Wars poster maar van de muur, ik 'rukte mijn oog uit'. De Bijbel was het enige gezaghebbende boek en moest zo letterlijk als mogelijk worden genomen. En wie dat niet deed was een lauw christen. De Bijbel werd een boek met regels waar ik me aan moest houden om de gunst van God te kunnen blijven ontvangen. Maar toch kon ik de verleiding van Star Wars en dat grote universum niet weerstaan en “zondigde” ik soms door één van de toen nieuw uitgekomen films te kijken. Het bevreemde mij hoe tragisch en toch ook mooi het verhaal van episode 3 was en hoe sommige thema’s daarin tot mij spraken en mij aan het denken zetten.

Wezenlijke verhalen

Nu ik zo met mijn kinderen op de bank Star Wars aan het kijken ben, merk ik dat een nieuwe tijd is aangebroken. Mijn zienswijze op Star Wars en de Bijbel is weer veranderd. Ik hoop en denk ten goede. Zowel Star Wars als de Bijbel bevatten een enorme rijkdom aan verhalen en metaforen. We kunnen ervan leren, ons er aan spiegelen en ze doorgeven aan de volgende generatie. We kunnen de verhalen bediscussiëren, het er hardgrondig mee oneens zijn en ook leren van de fouten van anderen. Een rijkdom aan menselijk leven op de hoogste en diepste punten in hun levens.

Er is een synthese gekomen: de geloofshelden uit beide universa hebben elkaar omarmd. Ik leer van Luke zijn brokkenmakerij, passie voor zijn vrienden en geloof in het goede. De imperfecte held die fouten maakt en toch overwint. David die vol passie een onmogelijke strijd met een reus aangaat en wint. Luke die gelooft in een kleine kans om een reusachtige Death Star te vernietigen. Ik leef mee met de tragiek van de val van de belofte. Anakin die veel geheimen verborg en als hij nou maar had gepraat over zijn zorgen, als hij nou maar had vertrouwd, dan was hij misschien niet gevallen. Saul die de belofte was en faalde. Hij kon niet wachten op Samuel uit angst om zijn manschappen, de oorlog en het koninkrijk te verliezen. Hij koos voor the Quick and easy path: the dark side.

De Bijbel en Star Wars, wezenlijke verhalen die vormen, inspireren en wijzen op het grotere plaatje. Verhalen over God, het goddelijke, the Force en hoe de mens hiermee omgaat. Niet meer een nauw wetboek dat op de letter gevolgd moet worden, maar een oceaan aan verhalen en ruimte om mijn koers daarin te kiezen.

Wat is Star Wars?

De serie portretteert een universum dat zich afspeelt in een sterrenstelsel dat wordt omschreven als ver, ver weg. Het toont de ridderorde Jedi als een representatie van het goede, strijdend met de Sith, hun kwade tegenhanger. Hun wapen, het lichtzwaard, is een fenomeen. Het fictieve universum bevat invloeden uit filosofie en religie. Een voorbeeld hiervan is De Kracht (The Force). 
De laatste spin-off van Star Wars is The Mandalorian (2019/2020) 

(Foto: Grogu, ook wel baby-Yoda genoemd uit The Mandalorian.)