Temblores | Kerk is angstaanjagende plek voor wie uit de kast komt

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Eind juni zond de Evangelische Omroep de documentaire De kast, de kerk & het koninkrijk uit. In deze documentaire vertellen drie generaties gelovige homoseksuelen over hun plek in de kerk en hoe ze God en geloof ervaren. Ik heb stukjes gekeken en zag daarin bevestigd wat ik eigenlijk al wist: de kerk is vaak geen veilige plek als je anders geaard bent.

Voor mijzelf kwam de thematiek dichtbij toen ik een jaar of 16 was en ik van mensen, die ik goed kende, verhalen hoorde over hoe ingewikkeld het was om uit te komen voor homoseksualiteit binnen een christelijke omgeving. Ik ontdekte dat de kerk een heteroseksuele norm verkondigt. Ieder mens die buiten die lijntjes kleurt, kan rekenen op onwetenheid, onbegrip en regelmatig ook regelrechte vijandigheid.

Temblores

Waarheid boven liefde. Regels boven medemenselijkheid. Deze ervaring heeft in mij het verlangen geplant naar een kerk die een zachte plek is, waar je bij kunt horen als je anders bent. Waar minderheden zich gehoord, gezien en geliefd weten. Waar meningen kunnen verschillen en het samen liefdevol optrekken als familie niet in de weg staan. Waar veelkleurigheid niet alleen met de mond wordt beleden, maar juist ook in de kerkbanken zichtbaar wordt. Een ideaal wat soms heel ver weg lijkt. Want het is makkelijker het leven te delen met mensen die op me lijken. En zelf ben ik minder de activist op de barricaden  dan ik diep van binnen soms zou wensen... 

Deze gedachten kwamen bij me boven toen ik de nieuwe film Temblores zag. Gesitueerd in deze tijd, maar in een compleet ander deel van de wereld – Guatemala  – blijkt ook hier de kerk een angstaanjagende plek voor wie uit de kast komt.

Geschokt en strijdbaar

In het politiek onrustige land – van oudsher Rooms-Katholiek – is het protestantisme in opkomst en dan met name de evangelische variant. Dit zijn de kringen waar hoofdpersonage Pablo zich in begeeft met zijn vrouw, kinderen en verdere familie.

De schok is groot wanneer deze veertiger een relatie aangaat met een man. De film begint op het moment dat dit nieuws bekend is geworden. De verzamelde familie wacht Pablo thuis op. Ze zijn geschokt en strijdbaar.

'Dit is geen liefde', hoort Pablo van zijn vader. 'Je kunt dit overwinnen als je maar om Gods hulp vraagt', laat zijn moeder hem weten. Tijdens dit gesprek beeft de aarde kort en vermengt het geloof van deze mensen zich met oude heidense overtuigingen. 'Zie je wel!', roept moeder uit, 'het is een straf van God.' Het zijn de trillingen waar de titel van de film letterlijk naar verwijst. Op een veel dieper niveau komt hier een wereldbeeld in beweging. Overtuigingen worden door elkaar geschud: kan een man houden van een man?

Twee werelden vereningen

Wat de film spannend maakt, is dat de scheiding niet enkel loopt tussen Pablo en zijn omgeving, maar vooral dwars door hemzelf heen. Hij wil zowel bij zijn vriend Francisco zijn, als ook bij zijn eigen familie en geloof. Hij wil beiden niet loslaten. Hij zou die twee werelden willen verenigen, maar dat laat zijn omgeving niet toe.

Hij wordt ontslagen op zijn werk, omdat hij niet van onbesproken gedrag is. Daarbovenop wordt hem, als hij niet instemt met een vorm van conversietherapie, de toegang tot zijn kinderen ontzegd. Als hij bij zwemles komt kijken, wordt snel het hek gesloten en als hij zich hiertegen verzet, voert de bewaking hem af. Er wordt zelfs gedreigd met de politie. Tussen de regels door wordt Pablo's homoseksualiteit gekoppeld aan pedofilie. Wie van mannen houdt, zal wel niet met zijn vingers van kinderen af kunnen blijven. Een giftig mengsel van onbegrip en onwetendheid dat resulteert in een kwaadaardige vorm van onderdrukking.

De weg terug

De spagaat wordt voor Pablo alleen maar ingewikkelder als de kerk de enige plek is waar hij werk kan krijgen. In de boekwinkel aldaar wordt hij aangenomen. Tegen zijn vriend zegt hij: de kerk is een plek die zondaars verwelkomt. Daarin loopt de kerk op de maatschappij vooruit. Het punt is echter wel dat Pablo moet erkennen dat hij zondaar is. En hij moet openstaan voor het afkeren van zijn zondige levensstijl. 

Wat dan rest is een bittere poging van Pablo om terug te keren naar zijn familie door de weg te bewandelen die de kerk hem voorschrijft. Een weg waarvan ik steeds hoopte dat het een uitvergroting is van de werkelijkheid in Guatemalteekse kerk.

Diëten en medicijnen die het libido van mannen moeten verlagen en de kans zouden vergroten dat ze zelfbeheersing leren. De moeder van Pablo die Pablo’s vrouw een slecht seksleven verwijt en Pablo’s vrouw die haar schoonmoeder vervolgens voor de voeten gooit dat ze van haar zoon een moederskindje heeft gemaakt met een zwakke vader. Een soort kamp waarin mannen onder de douche – onder leiding van een vrouwelijke pastor – leren te bidden: 'Dank U Heer, dat ik geen heiden, geen slaaf, geen vrouw ben.'

Innerlijk verscheurd

Maar goed, al bevat dit maar een kern van waarheid, dan nog laat Temblores zien hoe de kerk een plek is die mannen als Pablo innerlijk verscheurt. Daarnaast verscheurt het ook gezinnen.

Hoe moet het zijn voor Pablo’s vrouw en kinderen om te ontdekken dat hun man en vader niet is wie zij altijd dachten dat hij was? Ook voor hen zou de kerk een veiligere plek worden als jongens en meisjes die anders geaard zijn dit al vanaf jonge leeftijd kunnen benoemen zonder de angst veroordeeld te worden. Temblores maakt het schrijnend duidelijk: een kerk die in een kramp schiet waar het homoseksualiteit betreft, kent alleen maar verliezers.

Temblores | Regie: Jayro Bustamante| Met: Juan Pablo Olyslager, Diane Bathen, Mauricio Armas, e.a. |

Jaap-Harm de Jong is theoloog, geeft les aan de studenten van het Baptisten Seminarium en schrijft filmrecensies voor het Nederlands Dagblad. Ook voor Lazarus blogt hij regelmatig over nieuw uitgekomen films.