Vergaat de wereld binnenkort?

Ik kreeg een vraag van een lezer:

Geloof jij dat dit het ‘einde der tijden’ is? Hoe denk je dat dat eruit zal zien? Ik weet dat er iets is met aanhangers van de theorie van een ‘opname vóór de grote verdrukking’ en aanhangers van ‘opname na de verdrukking’, maar dat gaat mijn pet te boven…

Ik heb geen idee. Niemand heeft dat. En dat is inclusief Jezus (waarop ik straks nog even terugkom…).

Talloze mensen hebben natuurlijk door de jaren heen al voorspellingen en aankondigingen gedaan en voorbereidingen getroffen voor het einde van de wereld, onder vermelding van dagen en tijden – absoluut zeker dat alles spoedig aan z’n eind zou komen, om er de volgende ochtend achter te komen dat de zon gewoon weer opkwam, zoals die dat altijd al deed.

Dat gezegd hebbende, laten we het toch eens hebben over de apocalyps of het einde der tijden. En in het bijzonder over twee soorten apocalyps.

God zegt: het is genoeg geweest

In het eerste soort apocalyps komt de wereld, zoals we die nu kennen, aan een plotseling einde door een onverwachte catastrofe. Er zijn natuurlijke versies van die angst, waarbij een meteoor inslaat op aarde, of waarbij een ziekte zich ongehinderd verspreidt totdat de mensheid aan z’n eind gekomen is, of een aardbeving ervoor zorgt dat de oceanen de continenten overspoelen. Er zijn ook goddelijke versies waarin God zo compleet genoeg krijgt van de mensen die er een puinhoop van maken, dat God eindelijk zegt Het is genoeg geweest! – en dan in heldere kleuren ten tonele verschijnt om het onrecht te herstellen, een oordeel te vellen en om de boel eens goed op te schudden.

Deze uitleg van apocalyps speelt in op een specifieke, menselijke angst: dat er morgen, vanuit het niets, iets kan gebeuren wat niemand zag aankomen en wat het leven, zoals wij dat kennen, ten einde zal brengen. 

De schok en de onverwachte dreiging van die mogelijkheid heeft geleid tot tal van stripboeken, romans en, natuurlijk, films.

Weet je wel, van die films waarin Bruce Willis op het laatste moment opduikt om de slag te winnen. Of Will Smith.

Haal zoveel mogelijk mensen over om samen te ontsnappen

In de religieuze versie hoor je dan vaak dat, wanneer dit gebeurt, een groep koers zet naar een goede plek, en de rest van de mensheid op weg is naar een slechte plek. (De mensen die deze versie van het verhaal vertellen zitten, toevalligerwijs, altijd in de goede groep). En het is dus jouw taak om zoveel mogelijk mensen in de tent/club/religie/groep te krijgen, zodat, wanneer die dag aanbreekt, je met z’n allen samen kunt ontsnappen en ergens anders naartoe kunt gaan.

En nog één opmerking over dit soort apocalyps: in deze versie worden het einde van de wereld/laatste der dagen/de eindtijd in het algemeen beschouwd als iets waarover wij geen controle hebben. We hebben het juiste tijdstip, de datum of de details niet in onze hand. We zijn passieve deelnemers, niet in staat om het wanneer te beheersen, in de hoop aan het ergste te ontkomen.

Het komt doordat wij er zo’n rotzooi van maken

Laten we nu doorgaan naar een tweede soort apocalyps.

Het tweede soort apocalyps, is het soort dat we afroepen over onszelf. Deze komt tot stand omdat wij mensen een rotzooi hebben gemaakt van de aarde, door ons verbruik van fossiele brandstoffen en door atoombommen en ecologische voetafdrukken en chemicaliën die gedumpt worden in oceanen en rivieren en meren. IJsbergen smelten, waterbronnen raken besmet, wilde dieren worden op grote schaal afgeslacht, regenwouden met de grond gelijkgemaakt – dit is het soort apocalyps waarover we wel controle kunnen uitoefenen. Het komt omdat we onze goddelijke verantwoordelijkheid om rentmeesters van de schepping te zijn niet serieus genoeg namen. Het gebeurt omdat we het bewijs negeerden, we de mensen die ons waarschuwden uitlachten en we weigerden de moeilijke veranderingen door te maken die nodig zijn om anders te leven in deze wereld.

Het goede nieuws over dit soort apocalyps is natuurlijk dat we onze manier van doen kunnen veranderen, onze gewoonten kunnen verbeteren, nieuwe wetten kunnen aannemen, nieuwe technologieën kunnen toepassen, duurzamer kunnen leven, minder kunnen vervuilen, en zo kan ik nog wel even doorgaan.

(Belangrijk om hier op te merken: de verhouding van de mensen tot de aarde – tot hun milieu –in het Genesisgedicht, waarmee de Bijbel begint, is van groot belang. Waarom? Omdat ons voorbestaan ervan afhangt.)

Wat als we gewoon onze naasten gingen liefhebben

En waar wil ik nu naartoe met deze twee soorten apocalyps?

Als cultuur zijn we enorm bezorgd over de apocalyps waarover we geen controle hebben en bij lange na niet genoeg bezorgd over die ene die we wel kunnen beheersen.

Wat als we nu eens afspreken om, in plaats van te speculeren over de eindtijd en vreselijke boeken te schrijven over mensen die achterblijven als de laatste bazuin klinkt en lachwekkende preken te houden over het verband tussen Iran en het bijbelboek Daniël, ons geen zorgen te maken over dingen waarop we geen invloed kunnen uitoefenen en om ons veel bewuster te worden van wat we wél kunnen beheersen – onze naaste liefhebben, standvastige en integere mensen worden, beter zorgen voor de aarde? Wat als al die angst en vrees en bezorgdheid (die een ton aan bioscoopkaartjes heeft gekost) werden omgezet in de dingen die God aan het hart gaan?

Het verhaal dat we in de Bijbel lezen, gaat over deze wereld; ons huis, ons enige thuis. Jezus had het niet over een God die de hele boel wil platbranden en ons wil meenemen naar een andere plek, hij sprak over de vernieuwing van deze plek, het enige thuis dat we ooit hebben gehad.

Van hoofdbelang in het Jezusverhaal is de belofte van bomen en zeeën en rotsen en lucht en bodem en bloed en zweet en huid en alle stoffelijkheid en diversiteit en creativiteit die we kennen als kern van ons leven in deze wereld. Jezus sprak over een tijd die komt, wanneer God zou herstellen en vernieuwen en verzoenen en verlossen en in orde zou maken en hij nodigt ons uit om die dag tegemoet te zien door hier, nu, vandaag onze taak te vervullen om de hemel op aarde te brengen.

En al weet je de einddatum, so what

Laten we nog even teruggaan naar die vraag aan het begin, die mij al talloze malen gesteld is: is dit het einde der tijden?

Wel, wat als er een antwoord is op die vraag? Wat als je erachter komt dat het einde van de wereld ergens in november van dit jaar zal plaatsvinden op een dinsdagmiddag om 14:37 uur? Wat gebeurt er als je bewijs zou hebben dat alles bijna tot stilstand zou komen?

Dat zou toch niets veranderen? Je zou net zo leven als je nu leeft. Of… Misschien zou het wel iets veranderen, misschien zou het je aansporen om risico’s te nemen, om ruimhartiger te zijn, om stelling te nemen tegen onrecht, meer te genieten van elke dag. Als dat zo is, wat is dan het probleem? Waarom doe je dat nu al niet en leef je nu nog niet zo?

Dit stuk plaatsten we al eerder in 2016.