Wat ik leerde van onze ongewenste kinderloosheid

Mijn vrouw en ik zijn nu bijna tien jaar getrouwd en hebben vooralsnog geen kinderen. Terwijl we dat wel graag willen. Dat heeft de nodige tranen opgeleverd. Ik heb zelden zoveel verdriet gehad als de afgelopen jaren.

Tegelijk was het een periode waarin ik ook veel heb geleerd. Ik denk niet dat lijden altijd iets oplevert of zelfs maar dat dit moet of nuttig is. Maar in mijn geval was het wel zo. Ik heb veel geleerd over mezelf en hoe mensen in elkaar zitten. Hier mijn belangrijkste ontdekkingen.

1. Er zijn veel ongewenst kinderlozen

Stellen én singles. Ik heb gemerkt dat als je om je heen kijkt naar de mensen van dertig-plus en die hebben geen kinderen, dan is er ‘iets’. Ze hebben daar ofwel bewust voor gekozen (zie punt hieronder) ofwel het is ongewenst. Halina Reijn kaartte dat onlangs welsprekend aan in een column en bij DWDD.

In die groep (de zogeheten OK’s, Ongewenst Kinderlozen – die daar dus niet oké mee zijn) ontstaat soms een wonderlijke solidariteit. Sowieso kun je elkaar makkelijker opzoeken, omdat de papa’s en mama’s om je heen allemaal op apegapen liggen vanaf een uurtje of 8 ‘s avonds. Voor kinderlozen begint het leven dan zo ongeveer. En een van de onderwerpen waar je het dan uitstekend over kunt hebben is je onvervulde kinderwens.

2. Gewenst kinderlozen kunnen een voorbeeld zijn

Er zijn veel stellen en singles die liever geen kinderen willen. Soms zelfs zó liever niet, dat ze het laten ‘weghalen’, dat godverloren eufemisme. Dit zijn de mensen die je het minst gaat begrijpen als je zelf wel kinderen wil. Het vergt haast bovenmenselijk geduld hier begrip voor op te brengen.

En toch kunnen deze singles en stellen een voorbeeld worden. Als een diepe wens onvervuld blijft, wordt je taak ergens anders vervulling in te vinden. En deze gewenst kinderlozen gaan daarin voor. Als je jaren op kinderen wacht, kan je leven stil gaan staan. Wie niet in de wachtkamer zit, heeft vaak al keuzes gemaakt waar jij jaren later pas voor staat.

3. Veel van mijn helden hadden geen kinderen

Iedereen heeft zo zijn helden, maar op een dag viel mij op dat juist die van mij bijna allemaal geen kinderen hadden. Natuurlijk Jezus en Paulus, en dat is toch opmerkelijk: de twee grote stichters van het christendom waren kinderloos (en single bovendien). Maar ook veel van de latere denkers die ik bewonder, ik noem er maar een paar: Blaise Pascal, Soren Kierkegaard, Gilbert Chesterton, C.S. Lewis. Dit is me ook opgevallen bij andere grote filosofen: ze hebben opvallend vaak geen gezin.

Geeft de afwezigheid van een gezin ruimte om zulk genie te ontwikkelen? In elk geval laat het zien dat het gemis van een gezin een levensvervulling niet hoeft te belemmeren, misschien zelfs integendeel.

4. We zijn allemaal gehandicapt
Ik ben kinderloosheid als een handicap gaan zien. Je wilt iets en dat kan niet. Ik zie steeds minder het verschil met iemand die blind of verlamd is. Het gaat allemaal over een fundamentele beperking.

En als ik er zo over nadenk, ken ik zelfs niemand die niet gehandicapt is. Een trauma. Een rotjeugd. Werkeloosheid. Depressie. Eenzaamheid. Of ‘gewoon’ doofheid. Onze kinderloosheid was het eerste moment – ja, ik ben gezegend – dat dit voluit tot me doordrong: we zijn allemaal gewond, we gaan allemaal op een dag voor de bijl, niemand ontspringt de dans.

5. Eigen wonden vergroten je empathie
Deze ontdekking vergrootte mijn empathie. Sinds ik besef dat kinderloosheid een handicap is en iedereen gehandicapt is, ben ik geduldiger – denk ik – met andermans chagrijn, lompheid of onbenul. Ik weet namelijk dat diegene gewond is. Net zoals ik me gewond voel.

En daarmee is de ander geen ander meer, maar delen we iets – in die ander zit een stukje van mezelf. Ik weet iets van wat jij hebt meegemaakt. Ik maak het zelf elke dag mee. Enkele jaren geleden vertaalde ik een roman, Het lam van Peter de Vries (een Amerikaan). De laatste woorden luiden:

‘…hoe lang, hoe lang is de condoleancerij waarin we staan, de armen gehaakt in een onvervreemdbare kameraadschap: wij allemaal zijn kleine schakels in een eeuwige keten van mededogen.’

Beeld: skitterphoto.com

Naschrift van de redactie: Toen Reinier dit blog schreef, wist hij niet dat hij eind 2015, na 10 jaar wachten, verlangen en teleurstelling verwerken, vader zou worden van een zoon. Hij schreef er deze ontroerende woorden over op zijn facebookpagina.