‘We zijn niet allemaal een Gandhi, moeder Teresa of Martin Luther King. Maar waarom eigenlijk niet?’

Onlangs sprak ik een zakenman die een stichting wil beginnen die als doel heeft uit te zoeken ten koste van wie de rijksten alsmaar rijker worden. Wereldwijd wordt er jaarlijks 126 miljard euro verdiend aan mensenhandel. Dat is een hoop geld. Geld dat niet in handen komt van de slachtoffers van deze misdaad, maar in de almaar diepere zakken verdwijnt van de misdadigers. Zo worden de armen armer en armer en de rijken rijker en rijker.

Dat is nu zo, en dat wat in de Bijbelse tijd ook al zo. Daarin lezen we de geschiedenis van het volk Israël toen ze in Egypte woonden. De Egyptenaren konden rijker en rijker worden door de Israëlieten als slaven uit te buiten. Door de verhalen uit de kinderbijbel, heb ik mij van kinds af aan verbonden gevoeld met het onderdrukte volk. Dat was Gods volk. Maar nu ik ouder ben, moet ik eerlijk zijn. Wij zijn in dit verhaal toch de Egyptenaren?

Wij worden rijker doordat we slaven voor ons laten werken.
Ze maken onze kleding.
Ze hakken de cacaovruchten voor onze chocola uit de bomen.
Ze zetten onze mobieltjes in elkaar.
Ze bouwen onze stadions.
Waar zouden wij zijn zonder onze slaven? Onze piramides zouden zijn als zandkasteeltjes aan een kuststrook. Met meer dan 40 miljoen slaven wereldwijd zijn er nu meer slaven dan ooit in de wereldgeschiedenis.

Geen feest van bevrijding

Ik moet denken aan Vijaj, de jonge man die ik eens ontmoette in Zuid-Azië. Hij vertelde dat hij met zijn vrouw vastzat in een steenfabriek, waar hij twintig uur per dag moest werken.
Ik vroeg aan de tolk of ik dit goed had verstaan.
Twintig uur? Dat kan toch helemaal niet! Toch was dit precies wat hij zei. Tijdens een etmaal had hij twee keer een pauze van twee uur. Maar dat was nog niet alles. Toen zijn kindje van een jaar oud ziek werd, vroegen ze de eigenaar van de fabriek of ze met hun kleine naar een arts mochten. Hij weigerde hen van zijn terrein te laten gaan. Het kindje stierf.

Daarop smeekten ze de man of ze hun kindje mochten begraven. Ook nu stond hij niet toe dat zij het terrein verlieten. Het lijkje van hun kind lag in de schuur terwijl zij aan het werk waren. Op de momenten dat de opzichter even niet keek, vluchtten zij naar het schuurtje om bij haar kleine te rouwen.*

In de Bijbel lees ik dat God de noodkreet van het slavenvolk Israël hoorde. Al moesten ze wel wat lang op zijn ingrijpen wachten. Nu wordt er door historici gediscussieerd hoe lang de tijd in slavernij nu precies duurde, maar het ging in ieder geval om een aantal generaties. Duizenden Israëlieten zijn in slavernij gestorven en hebben nooit vrijheid gekend. Geen Pesach voor hen. Geen feest van bevrijding. Kindjes stierven, werden vermoord, terwijl de ouders aan het werk waren.

Niet gewillig in actie

Uiteindelijk was daar Mozes. Want zo werkt God - zo laten vele verhalen in het Oude Testament zien - door mensen heen. Niet dat die mensen overigens zo gewillig zijn om in actie te komen. Mozes niet in ieder geval. Er moesten brandende braamstruiken, levende stokken en plotselinge aandoeningen en genezingen aan te pas komen om Mozes in beweging te krijgen.

Wat is er uiteindelijk voor nodig om in beweging te komen? Een duik in de biografieën van mannen en vrouwen in de wereldgeschiedenis die verschil hebben gemaakt, leert dat zij zich allereerst hebben laten raken door een bepaald onrecht.
Gandhi zag de enorme kloof tussen rijken en armen.
Moeder Teresa zag de armoede van de talloze gezinnen in sloppenwijken.
Martin Luther King zag de ongelijkheid van rassen in de Verenigde Staten.
Ze zagen het. Net als vele anderen. Met dat verschil dat zij het niet alleen zagen, maar zich ook lieten raken en in actie kwamen.

Laat je raken

Een door mijn IJM-collega’s veel aangehaald citaat (dat vaak wordt toegeschreven aan Edmund Burke) luidt: ‘Alles wat nodig is voor de overwinning van het kwaad is dat goede mensen niets doen.’
Natuurlijk zijn wij niet allemaal een Gandhi, moeder Teresa of Martin Luther King.
Maar waarom eigenlijk niet? Wat weerhoudt ons om met onze eigen gaven en talenten aan de slag te gaan om verschil te maken in de levens van anderen?

Laat je daarom raken door een verhaal als dat van Vijaj. Durf te kijken naar de producten die je koopt en vraag je af wie ze gemaakt hebben. Hoe zou de wereld er uitzien wanneer wij niet alleen in aanbidding onze handen in de lucht, maar ook uit de mouwen steken?   
De slaven in onze tijd kunnen niet langer wachten.

*Vijaj en zijn vrouw werden uiteindelijk door een actie van IJM bevrijd. Voor hun kindje kwam de redding te laat…

De langere versie van dit blog is eind van de maand te horen via Groot Nieuws Radio en als podcast van Trans World Radio. 

Foto boven van Martin Luther King: Unseen Histories on Unsplash