We zijn verantwoordelijk voor ons eigen succes. Maar wat is succes eigenlijk?

Wat is dat toch? Ik heb momenten dat ik gek word van mezelf. Alles wat ik hoopte voor mijn leven en de realiteit zijn dusdanig uit elkaar gegroeid dat ik me alleen maar wanhopig kan voelen.  

Hoewel mijn situatie misschien uniek is, denk ik dat dit niet enkel een probleem is van mij alleen. Onze levens worden gekenmerkt door de verwachtingen die wijzelf en anderen hebben. Nog nooit waren ze de verwachtingen over wat we kunnen doen met ons leven zo hoog. We kunnen alles bereiken als we maar willen; we zijn immers allemaal gelijk.

We zijn allemaal gaan geloven in een meritocratische samenleving; die gelooft dat je kunt bereiken wat je wilt, als je maar wilt. Wie is daarvoor verantwoordelijk? Wijzelf. Wij zijn verantwoordelijk voor ons eigen leven, voor ons eigen succes.

Ons geld is wie we zijn?

Als het allemaal goed gaat, is deze zienswijze best lang vol te houden. Maar als het niet goed gaat, ontstaan er een aantal problemen.

Zoals bijvoorbeeld afgunst. Kijk, niemand is jaloers op Willem Alexander. Ook al is hij een stuk rijker dan de meesten van ons en woont hij in een veel mooier en groter huis. De afstand tussen zijn leven en dat van de meeste mensen is simpelweg te groot. Maar hoe dichter mensen bij je staan, hoe groter het gevaar is op afgunst. Ik merk dat zelf al wanneer een goede vriend mij bijvoorbeeld vol trots zijn nieuwe elektrische auto laat zien. Die heb ik niet…

Naast dat we verantwoordelijk zijn voor ons eigen succes, zijn we dus ook verantwoordelijk voor ons falen. Terwijl het leven nu eenmaal heel anders loopt dat we zouden willen of verwachten. Niet direct opbeurend, wel? Ik denk dat er niet voor niets zoveel mensen worstelen met depressie of zelfmoordgedachten in het Westen. 

Een ander probleem is dat we bij deze gedachtegang vaak worden beoordeeld op één aspect van ons leven. Bijvoorbeeld op hetgeen we hebben: ons inkomen is wie we zijn. Wanneer we denken aan iemand die succes heeft, is dat vaak een persoon met veel geld. Of een succesvolle baan. Want we denken dat hetgeen we doen is wie we zijn. Let maar op, het is vaak een van de eerste vragen die een onbekende aan je stelt op een borrel of iets dergelijks. ‘Wat doe jij in het dagelijks leven?’

Ik ben wat ik doe?

Ik heb een hartgrondige hekel gekregen aan die vraag. Als iemand ‘m aan mij stelt, moet ik met schaamrood op mijn kaken bekennen dat ik arbeidsongeschikt ben door mijn niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Op zo’n moment voel ik de afwijzing al aankomen: alsof iemand na het antwoord direct om zich heen kijkt, zo van: Is er nog iemand anders met wie ik zou kunnen praten?

Ik voel me dan behoorlijk waardeloos op zo'n moment. Alsof ik ben wat ik doe…

'It's a sin, to judge any man by it's post’, zei kerkvader Augustinus al. Feitelijk zei hij dus: 'Don't judge someone based on their business card'. Toch doen we het allemaal. We houden van materiële zaken, negen van de tien keer om de status die de spullen met zich meebrengen. Pas als ik in een Tesla rijd, ben ik het mannetje.

Alles draait om onszelf

In een samenleving zonder God, -zoals het moderne Westen toch wel getypeerd kan worden- draait alles om onszelf. We denken zo groot van onszelf.

Er staat geen God meer in het centrum, wij zijn dat zelf geworden. In plaats dat we God aanbidden, zijn wij zélf de goden geworden die aanbeden moeten worden. Ben jij bang te hebben gefaald als je niet succesvol bent doordat je die gesjeesde baan of mooie Tesla niet hebt? Ben je bang inkomsten mis te lopen of denk je werkelijk dat er materiële armoede op de loer ligt in het Westen en is dat de reden dat je zo hard werkt? Ik geloof er niets van.

Ik denk dat we ten diepste bang zijn voor het oordeel. Het oordeel over onszelf en van anderen. Want stel dat we niet aanbeden worden? Stel dat we niet meer the centre of attention zijn?

Wat is succes?

Ik heb zelf, niet uit vrije wil, door mijn NAH een stap terug moeten doen. Ik heb geen succesvolle carrière meer. Ik heb geen Tesla voor de deur. Sterker nog: ik kan niet eens zelf autorijden, maar ben afhankelijk van anderen. Niet echt een success story, wel?

Toch geloof ik dat iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen succes. Ook ik. Maar wat is de definitie van succes? 

Ik laat me in ieder geval niet meer de definitie van een ander of van deze maatschappij opleggen en laat het oordeel over mezelf en over de ander los. Dat is ten slotte niet aan mij en ook niet aan jou.

Foto: Andrea Piacquadio via Pexels