Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Ervaar de nieuwe Leonard Cohen met de Lazarus Luisterwijzer

Deel:

Misschien ben je geen fan, misschien vind je de muziek ontoegankelijk. Toch móet je het nieuwste album van Leonard Cohen You want it darker luisteren. Alain loodst je erdoorheen met de ultieme, meest complete Lazarus Luisterwijzer.  

More than at any time of my life, I no longer have that voice that says, ‘You’re fucking up.’
That’s a tremendous blessing, really.
Leonard Cohen in The New Yorker

Afgelopen vrijdag werd het nieuwste album van Leonard Cohen You want it darker afgeleverd aan de mensheid. Een nieuw meesterwerk met een nog weer ander karakter dan alles wat Cohen tot nu toe uitbracht.

Eigenlijk was het helemaal niet het idee dat hij als 82-jarige nog muziek zou maken. Leonard dacht zich midden jaren 90 namelijk lekker terug te trekken in een zen-klooster, maar een manager verduisterde zijn pensioengeld en toen moest hij weer gaan toeren op zijn 74e. Goed, dat verhaal is inmiddels bekend en het station is gepasseerd: de tours konden het faillissement ruimschoots goedmaken.

Cohen zelf lijkt intussen wel herboren. Hij is productiever dan ooit en met name Old Ideas (2012) en Popular Problems (2014) behoren tot zijn beste albums. Voor het eerst in zijn leven heeft hij plezier in opnemen en optreden.

Goed, dat is fijn voor Cohen (en voor zijn trouwe volgelingen zoals ik), maar wat heb jij eraan? Veel luisteraars hebben er last van dat Cohens genie verborgen is achter een ontoegankelijke muziek, stem of tekst. Tijd voor een gids die je de parels van het landschap laat zien.

Hieronder ga ik je proberen aan de hand mee te nemen door het hele album – lied voor lied.

Scroll gerust door naar het eerste Youtube filmpje, dan spui ik hier eerst nog drie algemene observaties over You want it darker.

1. De sigaret op de voorkant

Het gezever over de vraag of dit Cohens laatste album is, moet maar eens afgelopen zijn. Wanneer iemand overlijdt, is nooit een zekerheid, maar er liggen nog plannen voor een plaat of twee.

Wel is het een feit dat de gezondheid van Leonard broos is. Hij was sterk vermagerd en had ernstige rugklachten toen zijn zoon Adam hem in een medische stoel plantte en hem dwong om weer met muziek bezig te gaan. Adam voelde dat hierin de sleutel lag voor het herstel van zijn vader.

5. If I didn’t have your love

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Muziek

If I didn’t have your love zal in een vroeg stadium zijn opgenomen. De productie is niet door Adam Cohen, maar door onze Madonna-held Patrick Leonard gedaan. Hij schreef ook de melodie, zorgde voor de drumcomputer en speelde de bas in op het keyboard. Het hammondorgel is ingespeeld door Neil Larsen, ook een langgediende in Cohens team.

Daardoor krijgt het lied wel een vollere, minder akoestische klank dan de rest van het album – maar gelukkig voegde Patrick Leonard een lief pianootje toe om dat effect wat te dempen. Het eindresultaat klinkt als een zoete ballade, net als het vorige nummer – maar hier klopt de tekst beter met die indruk.

Nu ineens zonnig?

De tekst valt totaal uit de toon bij de rest van het album. Is dat omdat het lied eerder was opgenomen en nu eenmaal klaar lag? We weten het niet – wel weten we dat het precies op de helft van het album is geplaatst. De tekst is niet zo dubbelzinnig: Cohen beschrijft dat zijn liefje alles real maakt. Zonder haar zou zijn leven voelen als een boom zonder bladeren, een zee zonder water, een zon zonder licht.

Poëtisch is het niet van het hoogste niveau en inhoudelijk kunnen we er ook weinig aan toevoegen. Behalve dat de romantiek wel weer typisch op z’n Cohens gaat. In plaats van zijn lief vleiend te omschrijven, kiest Leonard ervoor om uitgebreid een duister apocalyptisch scenario te schetsen. Om vervolgens in een zinnetje toe te voegen, dat de wereld voor hem zo’n hel zou zijn als zij er niet was geweest.

Cohens mooiste lofuitingen aan een vrouw waren uiteindelijk voor andermans partner (Suzanne) en voor een vrouw van wie hij net afscheid had genomen (So long, Marianne). Ongecompliceerd lief schrijven, het lijkt aan deze man niet besteed.

Kan deze niet ook over God gaan?

You want it darker is Leonard Cohens eerste plaat sinds zijn 80e verjaardag. In de voorafgaande jaren heeft hij meermaals losgelaten dat hij zin had in die verjaardag, omdat hij op die datum weer mocht gaan roken van zichzelf. En zo geschiedde – op de coverfoto van het album, die overigens door Adam zelf is geschoten tijdens het opnameproces.

Sja, het zou kunnen. Een loflied op het feit dat de wereld een groot Gehenna zou zijn zonder de liefde van God. Maar laten we niet overdrijven. Het past niet op dit album, het past niet bij Cohens godsbeeld en er is geen aanwijzing voor. Behalve dat het wel een beetje lijkt op Habakuks bekende Al zal de vijgenboom niet bloeien, al zal de wijnstok niets voortbrengen, toch zal ik juichen voor de HEER. 

6. Traveling light

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Muziek

Het klinkt een beetje als een Griekse versie van de zwoele klassieker Dance me to the end of love. Op zijn zesentwintigste kocht Cohen dit huisje op het Griekse eiland Hydra. Zoon Adam, die meeschreef aan de muziek van Traveling light, heeft daar ook lang gewoond en voelt zich nog altijd een Griek.

We horen een viool, een mandoline en vooral de Griekse bouzouki. Geheel in stijl is er in dit lied gekozen voor een achtergrondzangeres met de naam Athena Andreadis. Hallo, Hydra.

[Pak de tekst er maar vast bij]

We moeten het even over Marianne hebben

Op dat Griekse eiland werd de jonge Cohen verliefd op Marianne Ihlen, een Noorse blondine die samen met haar baby in de steek was gelaten door haar echtgenoot. Ze trok bij Leonard in en zou jarenlang als zijn muze fungeren. Voordat hij zijn afscheidslied aan haar schreef was ze er bijvoorbeeld bij toen hij Bird on the wire schreef. Alleen in een handdoek gehuld prijkt Marianne (zittend aan zijn Griekse schrijftafel) achterop Cohens tweede album.

afbeelding

In een recent interview heeft Adam echter ook aangegeven dat Leonard medicinale marihuana krijgt voorgeschreven. Tegen de pijn. Daar hebben vader en zoon goed gebruik van gemaakt bij het werken aan dit nieuwe album:

De relatie hield geen stand

Helaas bleef het niet zo mooi tussen de twee – Cohen bleek te rusteloos voor zijn bestaan met Marianne en reisde naar New York. Daar bevond hij zich al snel in de armen van andere vrouwen (onder wie Janis Joplin) en zijn mooiste lied voor Marianne werd de bekende break-up song.

De twee bleven vrienden. Bleven warm over elkaar spreken. Bleven elkaar heel af en toe opzoeken. Soms bezoekt ze stiekem mijn concerten – en altijd weet ik dat dan intuïtief, zei Leonard eens over Marianne.

Afgelopen zomer ontving Leonard Cohen het slechte nieuws dat Marianne op sterven lag. Hij schreef deze hartverscheurende brief aan haar.

Well Marianne, it’s come to this time when we are really so old and our bodies are falling apart and I think I will follow you very soon. Know that I am so close behind you that if you stretch out your hand, I think you can reach mine. And you know that I’ve always loved you for your beauty and your wisdom, but I don’t need to say anything more about that because you know all about that. But now, I just want to wish you a very good journey. Goodbye old friend. Endless love, see you down the road.

Twee dagen later kwam het antwoord.

Dear Leonard

Marianne slept slowly out of this life yesterday evening. Totally at ease, surrounded by close friends.

Your letter came when she still could talk and laugh in full consciousness. When we read it aloud, she smiled as only Marianne can. She lifted her hand, when you said you were right behind, close enough to reach her.

There were episodes where I saw an incapacitated old man stand up and dance in front of the speakers.
There were hilarious, esoteric arguments fuelled by medical marijuana.
There were episodes of blissful joy that sometimes lasted hours, where we’d listen to one song on repeat like teenagers. 

Adam Cohen in Maclean’s

It gave her deep peace of mind that you knew her condition. And your blessing for the journey gave her extra strength. . . . In her last hour I held her hand and hummed “Bird on the Wire,” while she was breathing so lightly. And when we left the room, after her soul had flown out of the window for new adventures, we kissed her head and whispered your everlasting words.

So long, Marianne . . .

Traveling light is voor Marianne Ihlen

Traveling light is gericht aan een oude liefde van Cohen. Gezien de Griekse muziek en de afscheidsteneur (Goodnight goodnight, my fallen star) moet het een late ode aan Marianne zijn.

Die ode is verdrietig. Cohen heeft het niet kunnen opbrengen, een duurzame relatie met zijn grote liefde. Het lichte reizen waar hij hier over zingt gaat over ongebondenheid. Een man met een gitaar, een vriendinnetje hier en daar en een koffer. Dat is een spel dat Leonard beter beheerst dan ‘vadertje en moedertje’.

Zoals hij overal op You want it darker afrekent met grote thema’s en langdurige gevechten, laat Cohen in Traveling light zijn me and you machteloos vallen.

I’m just a fool
A dreamer who
Forgot to dream
Of the me and you

Een nieuw vaarwel voor Marianne. Vol liefde en heimwee, maar steeds net te lichtvoetig om sentimenteel te worden.

7. It seemed the better way

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Wat Leonard precies rookt op zijn plaathoes blijft dus onzeker. Wel horen we het hele album lang hoe tabak, tijd en pijn zijn stem verweerd en verdiept hebben.

Muziek 

Hier komt het synagoge-koor uit You want it darker weer terug! Maar de beat uit dat nummer hoor je niet terug in It seemed the better way. In plaats daarvan klinkt er een eenzame viool. Zo klinkt deze track als een gekalmeerde, verdrietige opvolger van de titeltrack.

It seemed the better way gaat over een goeroe

Dat is niet toevallig. You want it darker was een aanklacht tegen religie, zoals we zagen. In dit nummer [lees hier mee] gaat Cohen daarop door. It seemed the better way is een afrekening met een liefde die al bijna even lang met hem meegaat als Marianne: zijn zenmeester Roshi.

The feeling of a prayer that’s been there forever, but the spiritual comforts of the past no longer available.
LeonardCohen.com

Cohen ontmoette Roshi in de jaren 70 en was direct fan van de Japanse monnik (die het grootste deel van zijn leven in Amerika heeft gewerkt als stichter en onderwijzer van tientallen zen-centra).

It seemed the better way 
When I first heard him speak

Tussen 1996 en 1999 leefde Cohen op een berg als Roshi’s monnik, chauffeur en huisgenoot. Samen dronken ze tegen de regels in sterke drank en filosofeerden ze over het leven, steeds minder in een gezagsverhouding en meer als vrienden. In de gedichten en tekeningen die Leonard in die tijd heeft gemaakt speelt de meester ook een grote rol. Zoals hier (bron):

afbeelding

2. Leonard en Adam Cohen

Roshi bleek niet zo’n lieverdje

De meester zelf overleed twee jaar geleden. Hij was toen 107. Nooit heeft hij een gepaste vorm van straf gekregen voor het seksueel misbruik waarvan hij iets te vaak en iets te overtuigend beschuldigd is in de laatste twintig jaar.

Zoals zoveel mannen in machtige posities (zeker ook religieus) zette Roshi zijn macht in om kwetsbare vrouwen naakt te krijgen. Verpak het als een les in zen, verpak het als een les in spirituele gehoorzaamheid, verpak het als helende liefde – seksueel misbruik blijft seksueel misbruik.

Leonard Cohen lijkt niet aan de beschuldigingen te twijfelen. Daarover gaat dit lied, It seemed the better way. Het gedicht bestond al sinds 2003, maar sindsdien is er veel nieuws aan het licht gekomen. Misschien dat Cohen de tekst daarom scherper en negatiever heeft gemaakt, met toevoegingen als deze:

Sounded like the truth
Seemed the better way
Sounded like the truth
But it’s not the truth today

Afrekening met zen

Dit verdrietig klinkende nummer heeft hetzelfde muzikale en tekstuele thema als het religie-kritische openingslied. Leonard uit iets van spijt over zijn vertrouwen in Roshi. Weer een kwestie van religieus geweld – al is het hier geen kinderoffer van Abraham, maar aanranding door een boeddhist.

I better hold my tongue
I better take my place
Lift this glass of blood
Try to say the grace

Cohen neemt afstand van zijn tijd met Roshi. Hij houdt zich koest en drinkt de bloedbeker (voelt hij zich achteraf medeplichtig?). Als een soort Avondmaal, met een dankzegging erbij die eerder joods-christelijk dan zen klinkt. Zeker met een synagoge-koor op de achtergrond.

8. Steer your way

Adam Cohen heeft als singer-songwriter een aantal soloalbums en pophits op zijn naam staan. Hij woont vlakbij Leonard in Los Angeles, maar vader en zoon hebben nooit professioneel samengewerkt. Tot nu:

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Blijf juist nu even bij me, Lazaruslezer! We naderen de ontknoping van You want it darker en deze wil je niet missen.

Muziek

Steer your way en Treaty zijn mijn favoriete nummers van dit album. Beide melodieën zijn door Leonard Cohen zelf geschreven en hebben een refreintje dat erg aan zijn eerdere muziek doet denken. Steer your way is iets unieker doordat Adam Cohen (die zelf weer nylongitaar speelt) het met een mooi vioollijntje versierd heeft.

Die violen nemen ons mee door het hele lied dat tegelijk stuwend en sereen, vrolijk en mysterieus klinkt. Ondersteund door een aanwezige basgitaar en een af en toe aanzwellend koppel vrouwenstemmen. De melodie van het coupletje suggereert een reis met een dan weer klimmende, dan weer in mineur neervallende reeks akkoorden.

Houd het stuur stevig vast en zoek rustig je weg

De tekst [lees hier mee] beschrijft ook een reis. Als luisteraar word je plotseling direct aangesproken door de oude Leonard Cohen, die je na al het geweld van de vorige liedjes aanspoort om het stuur goed vast te blijven houden.

Steer your way past the ruins of the Altar and the Mall
Steer your way through the fables of Creation and The Fall
Steer your way past the Palaces that rise above the rot

Cohen weet ook wel dat hij je net door de Apocalyps heen heeft gesleurd in dit duistere album. De ruïnes van kerk en winkelcentrum (van de hele maatschappij dus), de oerteksten van Genesis, het braakliggende land en de nieuw verrijzende paleizen. Houd het stuur stevig vast en zoek rustig je weg, zingt hij je toe.

Steer your heart past the Truth that you believed in yesterday
Such as Fundamental Goodness and the Wisdom of the Way
Steer your heart, precious heart, past the women whom you bought

It is because of my son’s loving encouragement and skillful administration, 
that these songs exist in their present form. I cannot thank him enough. 
Leonard Cohen in het boekje bij You want it darker

Nog een stapje persoonlijker. Houd het stuur stevig vast en zoek rustig je weg tussen het geloof dat je verloor en al je goddeloze herinneringen. Het zou haast een tagline voor Lazarus kunnen zijn: steer your way, precious heart.

Hier komt de verzoening

Cohen gaat nu de Grote Thema’s die hij liet langskomen kleiner, behapbaarder maken, zodat je je weg weer makkelijker vindt. Year by year, month by month, day by day, thought by thought. Zo eindigt elk coupletje. Het is het uitzoomen van groteske tijdsaanduidingen tot de kleinste eenheid: een gedachte.

And please don’t make me go there, though there be a God or not

Cohen is alle grote kwesties even zat. De vraag naar God, de meerjarenplannen, de enorme winkelcentra en kathedralen, de stellige geloofssystemen – de oude zanger ontmantelt ze, zoals hij dit hele album heeft gedaan.

As he died to make men holy
Let us die to make things cheap

Het is weer een soort overgave. Het is de constatering dat Jezus’ kruisdood (want daar gaat deze zin natuurlijk over) even geen haalbare kaart is voor ons. We kunnen die heiligheid niet opbrengen. We kunnen niet tippen aan Jezus’ martelaarschap. Sterven kunnen we wel, sterven kan iedereen. Ook al heeft onze dood iets goedkoops – het is een begin. Soms is onze sterfelijkheid ons enige lijntje met de messias.

Het laatste advies

9. String reprise / Treaty

Hij mag zijn vader dan mentaal fijn hebben ondersteund, de grootste invloed van Adam op You want it darker is toch echt het verzorgde productiewerk dat hij leverde. Hij verlost zijn vader van diens luie en irritante voorkeur voor de synthesizer-beats die veel albums vanaf de jaren 80 onnodig gedateerd maken.

Ga nog even achterover zitten, want Cohen trakteert je zo vlak voor het einde nog op een huiskamerconcert van een strijkers-kwartet. Dat heeft hij nog door Patrick Leonard laten arrangeren en produceren.

Zelf heeft Leonard ook wel door dat Treaty een van de betere nummers op het album was, dus die melodie laat hij terugkomen in dit instrumentale nummer.

Alhoewel, instrumentaal… De geliefde bromstem krijgt het laatste woord. Met een extra couplet voor Treaty.

I wish there was a treaty we could sign
It’s over now, the water and the wine

Het verdrag is nog altijd niet te sluiten, het verdriet blijft de grondtoon. Maar het water-en-wijn-verhaal is ook afgelopen. De strijd is gestreden, en nu kunnen we weer voorzichtig aan vooruit. Steering our ways.

Dit was You want it darker

This great artist continues to astonish us. Uncompromising and urgent, YOU WANT IT DARKER is the latest chapter in Leonard’s significant contribution to contemporary music and thought.
LeonardCohen.com

Ja, aan die bescheiden woorden op Leonards eigen website kunnen we weinig toevoegen.

Ik geef je tot slot nog een drietal tips mee.

  1. Luister You want it darker nog een keer.
  2. Herlees dit blog en luister You want it darker nóg een keer.
  3. Begin nu aan alle albums hiervoor. Steer your way.

Adam Cohen vervangt de keyboards en computers door akoestische instrumenten – strijkersarrangementen, piano, zelfs nylongitaar en mandolines. Ook de vrouwelijke achtergrondkoortjes zijn grotendeels weggelaten op You want it darker. Dat dwingt Leonard om ergens anders op te leunen voor zijn melodieën: op zijn eigen dictie, maar vooral op de kraakhelder opgenomen instrumenten – en een koor, maar daar komen we later op.

De productie van Adam geeft You want it darker een muzikale tijdloosheid die het album langer houdbaar maken dan veel eerder werk.

3. Het hoofdthema van You want it darker

Twee jaar geleden schreef ik op deze website over de vijf spirituele thema’s van Leonard Cohen. Er is het cynisme, er is het zoeken naar God, er is de erotiek als eeuwige metafoor voor een geloofsleven, er is de overgave en tenslotte is er (als hoofdthema van het vorige album Popular Problems) het loflied.

Veel van die thema’s komen nog langs op You want it darker, maar inhoudelijk doet Cohen nu toch iets nieuws. Cohen geeft de strijd op – hij geeft zich over – maar dat doet hij niet van harte. Op dit nieuwe album constateert Cohen dat de werkelijkheid (God, de wereld en de liefde) cynischer is dan hij zou willen. Vermoeid legt hij er het bijltje bij neer: Cohen berust in zijn zwartkijkerij.

Zo verrast hij ons twee jaar na zijn meest luchtige cd met een van zijn meest zwaarmoedige. Hopeloos hoeven we er niet van te worden, want de stem en de muziek klinken verdacht vaak zalig troostend. Ook in de teksten is er – voor wie doorgraaft, en daar gaan we nu mee beginnen – een sprankje hoop op te duiken. Maar het hoofdthema blijft overeind: cynische berusting van een moegestreden ziel.

1. You want it darker

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Hypnotic groove. The surprise of a great synagogue choir. An unflinching exploration of the religious mind.
LeonardCohen.com

Muziek

De eerste klanken van het album zijn van een synagoge-koor. Geen drie vrouwen (zoals The Webb Sisters en Sharon Robinson tijdens de laatste tourjaren) maar een hele groep mannenstemmen op een eenvoudige drumbeat.

Patrick Leonard heeft de muziek geschreven en speelde zelf de keyboard-bas en het hammondorgel in. Hij schreef ongeveer de helft van de muziek op You want it darker. Verder kun je Patrick Leonard kennen van de vorige twee albums van Cohen… en van het jaren 80 werk van Madonna. Jawel!

Wie dit nummer liever nog wat ruiger hoort, kan terecht bij de hippe Berlijnse remix van Paul Kalkbrenner.

Deze gaat over God

Bij veel Cohen-songs kun je debatteren of het over God of over zijn liefje gaat. In dit geval [lees hier mee] is er geen twijfel mogelijk. Cohen koos voor het koor van de synagoge in Montreal waar hij als joods jongetje opgroeide. Op zijn eigen website heet You want it darker een exploration of the religious mind. Voor wie nog twijfelde: het steeds terugkerende woord hineni is Bijbels Hebreeuws voor ‘hier ben ik’ – I’m ready, my Lord. Dit lied gaat over God.

Misschien is God wel duisterder dan je hoopt

Leonard Cohen is klaar met God. Dat horen we in de eerste regels al. Als u de genezer bent, ben ik gebroken en verlamd. Als van u de heerlijkheid is (een verwijzing naar het Onze Vader), blijf ik met de schande achter. U deelt de kaarten uit, maar ik speel het spelletje liever niet meer mee.

Cohen beschuldigt God ervan, een duistere kant te hebben: God houdt van duisternis en laat de mensen het licht dan maar doven. Hij zingt, ondersteund door zijn synagoge-koor, een regel van de kaddisj:

Magnified and sanctified
Be Thy Holy Name

De kaddisj is een van de belangrijkste gebeden in de joodse traditie. Het wordt voornamelijk geassocieerd met dood en rouw. En die dood en rouw horen net zo goed bij God als het grootmaken en heiligen van Gods naam, zegt Cohen. De kruisiging (massaal en zinloos geweld) hoort onlosmakelijk bij de werkelijkheid.

Dan zijn er de gevangenen die tegen de muur worden gezet. Een miljoen brandende kaarsjes zonder enige gebedsverhoring (als jood uit 1934 zal Cohen hier naar Auschwitz verwijzen). Je kunt jezelf in slaap zingen (a lullaby for suffering) en er een theologie op bouwen (a paradox to blame) maar als het puntje bij het paaltje komt is het enige antwoord: God houdt van het donker.

Hineni, hineni

Dan het refreintje. Hineni (letterlijk: zie mij) wordt in de Hebreeuwse Bijbel steeds gebruikt om een spirituele beschikbaarheid of bereidheid uit te drukken. Veel recensenten hebben het dan ook zo uitgelegd: Leonard Cohen zingt hineni naar God omdat hij klaar is om te sterven.

Er is een alternatieve uitleg, die beter is: hineni is de tekst die Abraham uitspreekt op het moment dat God hem opdraagt om zijn eigen zoon te offeren. Het meest traumatische, huiveringwekkende bijbelverhaal – en in 1969 zong Cohen er al een kritisch lied over.

Het verhaal van God die Abraham opdraagt tot een mensenoffer – en Abraham die zich beschikbaar stelt: hineni – is het ultieme bewijs voor Cohen. Dat beweert hij namelijk in You want it darker: godsdienst heeft een bloederig karakter.

Maar wat wil Cohen nou?

Je zou kunnen zeggen dat Cohen alleen slechte, fundamentalistische religie aanvalt. Maar hij zet zijn eigen geliefde joodse traditie in – dit verhaal gaat dieper. Leonard Cohen zet God zelf in de beklaagdenbank. God, die Auschwitz niet voorkwam maar Abraham wel opdroeg om zijn zoon te offeren.

Als die God de kaarten uitdeelt, wil Cohen niet meer meespelen. Maar Cohen is eerbiedig genoeg om te begrijpen dat er geen ontsnappen mogelijk is. En zo eindigt de titeltrack toch met een cynisch berustend hineni van de oude zanger zelf.

2. Treaty

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Muziek 

Treaty is voor veel fans direct al een klassieker: zo’n lied waar Leonard Cohen jarenlang aan heeft gesleuteld. Hij heeft zelf de melodie bij de tekst geschreven, en dat hoor je. In de ontroerende kleine ballade zitten melodielijnen die aan de tijd van Anthem (je weet wel, van die crack in everything) doen denken.

Een beetje zelfplagiaat, maar dat mag niet deren, vooral omdat de productie van Treaty net als heel het album You want it darker bescheidener is dan eerder werk. Patrick Leonard speelde (akoestische!) piano en keyboards in en verder hoor je alleen een basgitaar en een grommende, fluisterende en verrassend vaak zingende Cohen.

Treaty gaat over een onmogelijke liefde

Waar gaat de tekst over [lees hier mee]? In eerste instantie: over teleurstelling in een verloren liefde. De oude Cohen zou willen dat er een verbond was tussen zijn liefde en die van haar, maar de chemie is verdwenen.

Hij heeft alles met haar meegemaakt, elke dag aan haar tafel gezeten. Ze was zijn houvast, de grond van zijn bestaan, maar alles wat rest, is ruis. Het spijt hem, maar zoals Cohen zijn God opgaf in You want it darker, geeft hij zijn liefde op in Treaty.

I wish there was a treaty we could sign
I do not care who takes this bloody hill
I’m angry and I’m tired all the time
I wish there was a treaty, I wish there was a treaty
Between your love and mine

Kan Treaty ook over God gaan?

Maar wacht even… Voor een lied over liefdesverdriet zijn er wel weer verdacht veel religieuze lijntjes. Kan het lied ook over Cohens moeizame relatie met God gaan?

Inderdaad: de geliefde in Treaty heeft in het verleden water in wijn veranderd (en verrichtte het wonder zelfs andersom). Er is een hele alinea over de slang en de zonde. Voor Leonard voelt de break-up als een bijbels Jubeljaar: hij had zichzelf als slaaf aan de liefde verkocht en is nu eindelijk weer vrij om te gaan. En dan is er nog dit zinnetje, dat wel heel anders gaat klinken als het niet over een vrouw, maar over God gaat:

I’m so sorry for that ghost I made you be
Only one of us was real and that was me

Gaat dit over een vrouw, dan heeft Cohen tijdens de relatie een verkeerde verwachting, een fout ideaalbeeld van haar geschetst. Gaat het over God, dan geeft Cohen het geloof hierbij eigenlijk op en zegt hij: ik was al die tijd alleen, jij was een Geest die ik zelf creëerde.

Treaty is eigenlijk een vervolg op Hallelujah

Muzikaal mag Treaty meer op de klassieker Anthem lijken – qua tekst is het een soort vervolg op Hallelujah. Hallelujah gaat net als Treaty primair over een moeizame liefdesrelatie, een stel dat elkaar wel zoekt maar steeds net niet vindt. Dat gaat echter gepaard met zoveel religieuze motieven, dat het lied tegelijkertijd over een moeizaam geloofsleven gaat.

In Hallelujah geeft Cohen dan een sneer aan de onwaarachtige snelweg die al te blijmoedige gelovigen dan nemen:

And it’s not a cry that you hear at night, 
it’s not somebody who’s seen the light,
it’s a cold and it’s a broken Hallelujah.

In Treaty richt hij zijn pijlen weer op dezelfde doelgroep. Hij valt ‘Born-again Christians’ met hun onwaarachtige wedergeboorte aan met dit wonderschone couplet:

I heard the snake was baffled by his sin
He shed his scales to find the snake within
But born again is born without a skin
The poison enters into everything

De variant van Treaty is poëtisch hoogstaander, kalmer en eerder beschouwend dan razend. Dat is precies het verschil tussen Treaty en Hallelujah: beide liederen gaan over de worsteling van een onmogelijke liefde – erotisch en/of spiritueel. Maar Hallelujah trok alle registers van woede, hoop, seks, heimwee en ruzie open. Treaty is de constatering dat het allemaal niet meer gaat werken – en daar berust Cohen zich verdrietig in, moegestreden conform de sfeer van het hele album.

3. On the level

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Muziek

Deze is op You want it darker na de meest beluisterde op Spotify. Misschien omdat het karakter meer uptempo is dan de rest. Met een vleugje bluesy soul in de melodie. On the level is bovendien het nummer dat het meest vertrouwd klinkt qua vrouwenkoortjes.

Hoe dit komt? Door Sharon Robinson, een van de muzen van Leonard Cohen. Sharon toert al decennia met hem mee als achtergrondzangeres. Ze schreef de muziek voor hits als Everybody knows en was cruciaal voor het album Ten new songs. Het lied On the level is het enige nummer op het nieuwste album waarvoor zij de muziek schreef. Dat hoor je terug, hoewel Adam Cohen zorgde dat het lied toch goed op het album paste door de synthesizers en keyboards weg te laten.

3ccb9a6176

Het opgeven van een foute liefde

Waar gaat de tekst [lees hier mee] over? Wederom zien we hoe Leonard Cohen zich terugtrekt. Hij geeft een foute liefde op. Ze lacht prachtig, ze ruikt heerlijk en is ronduit onweerstaanbaar. Juist vanwege dat laatste vindt Cohen dat hij een medaille heeft verdiend voor het afslaan van haar verleiding.

In 2012 hoorden we Leonard nog klagen dat hij er toch weer was ingetrapt:

I caught the darkness
Drinking from your cup
I caught the darkness

It was drinking from your cup
I said: Is this contagious?
You said: Just drink it up

Die Cohen, de Cohen die het een heilig spel vond om met verleiding te vechten en soms expres te verliezen, is hier niet te zien. Op You want it darker treffen we een berustende, cynische Cohen die zelfs een femme fatale weerstaat. Wat is er gebeurd, lieve Leonard?

Of gaat deze ook weer over God?

Ja, ook deze kan over God gaan. Zo omschrijft Cohen zijn afscheid van zijn liefde:

I turned my back on the devil
Turned my back on the angel, too

Misschien verlaat Cohen in On the level wel de God die hij eerder op dit album ontmaskerde als een duistere God. Zo keerde hij een duivel de rug toe – maar Cohen heeft liefde genoeg voor zijn religieuze traditie om te beseffen dat hij daarmee ook een engel heeft losgelaten.

Goed – voor wie heeft hij de verleidelijke vrouw (of de half betrouwbare God) dan verlaten?

Now I’m living in this temple
Where they tell you what to do
I’m old and I’ve had to settle
On a different point of view

Voor een tempel! Waarschijnlijk de eerste verwijzing op dit album naar Cohens periode in een zen-klooster. Ook al bleef hij religieus jood, Cohen heeft zich als zen-monnik laten wijden en in de jaren 90 veel tijd op een berg doorgebracht, in de buurt van zijn meester Roshi. Kan het zijn dat hij dit toch een beetje als spiritueel vreemdgaan heeft ervaren? Het zou dit gedicht verklaren, dat hij op die berg schreef:

Anyone who says
I’m not a Jew
is not a Jew
I’m very sorry
but this is final

4. Leaving the table

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Muziek

A slow, relentless, and somehow joyous ballad of letting it all go by. A guitar solo you will remember.
LeonardCohen.com

Mijn hemel, wat heb ik de klassieke nylongitaar gemist. Na de gouden tijden rond Suzanne heeft Leonard hem afgezworen, maar in Leaving the table geeft Adam Cohen zijn vader het instrument terug waar hij mee doorbrak. Adam bespeelt hem hier zelf in een zoete ballade die door het elektrische gitaareffect een beetje aan een western doet denken.

Leonard schreef de melodie zelf. De productie van Adam bestaat voornamelijk uit een reeks verschillende gitaren, begeleid door een simpele drum en op de achtergrond viool-achtige klanken van een mellotron. Zo heeft Cohen nog nooit geklonken.

Let even extra op bij de vijfde regel van elk couplet. Dan gromt Leonard zo sexy ‘oh no no’.

Hij geeft het alweer op

Leaving the table is het afscheid van de liefde (alweer, ja) met teksten die verwijzen naar het eerste lied, You want it darker. Daar kapt hij met het spelletje – hier verlaat hij de tafel. Ook het uitblazen van de vlam in de titelsong komt in dit lied weer voor.

Zelfs voor seks heeft de oude ladies’ man geen goesting meer, getuige dit eufemisme:

I don’t need a lover, no no no
The wretched beast is tame

Cohen neemt afscheid met de berusting (noem het innerlijke vrede of noem het onverschilligheid) die het hele album kenmerkt. Er is geen scheidingsadvocaat nodig, er is geen man overboord, er is geen schuld, er is zelfs geen reden – de koek is gewoon op, Leonard staat op en verlaat de tafel.

Geschreven door

Alain Verheij

--:--