Leuk zo'n nieuwe Bijbel, maar kan het ook zonder die nummertjes?
Op de dag dat er een nieuwe Bijbelvertaling uitkomt vragen wij ons af: Hoe kun je de bijbel op een prettige manier lezen? Zodat de inhoud echt tot z’n recht komt. Alain doet een voorzet en zegt: haal die versnummers nou eens weg!
1 Er komt vandaag een nieuwe Bijbelvertaling uit, 2 of eigenlijk: een herziening van de Bijbelvertaling die we sinds 2004 hebben. 3 Ik zie er ontzettend naar uit om kennis te maken met mijn nieuwe kanselbijbel, de vertaling die de komende 4 decennia met ons en onze kinderen en onze ouders zal meereizen 5 en discussie zal oproepen, troost zal bieden, stof zal vergaren in een hoekje van de kasten, kapot zal worden gelezen door 6 vrome zielen, cadeau wordt gedaan bij het afscheid van 7 de basisschool, bij het sluiten van huwelijken en aan die ene ongelovige collega die wel 8 interesse heeft in het geloof maar zelf geen bijbeltje in huis heeft.
Dat leest niet lekker zo, hè, met die nummertjes tussen de zinnen door. Je ogen wennen er wel aan, maar het is voortdurend een korte onderbreking van het verhaal waarin je juist wilt worden meegenomen. De standaardbijbel, zo pleit ik al vele jaren, moet eigenlijk zonder vers-nummering worden gedrukt. De cijfers in onze Bijbels doen namelijk meer kwaad dan goed. Er bestaan al langere tijd Bijbeledities waar de cijfers tussen de tekst zijn weggelaten, maar vooralsnog is dat steeds een uitzondering en niet de regel. Dat moet andersom.
Reden 1: de indeling slaat vaak nergens op. Er bestaat een spottende legende over het ontstaan van de versnummers. Volgens dat verhaal zat degene die de nummering van de Bijbelverzen verzon, in een kar op een hobbelige weg. Elke keer als hij over een hobbel knalde met z’n wiel, zette hij een punt achter een vers. Zo’n willekeurige indruk maakt het. Soms staat het cijfer echt midden in een Bijbelse zin, en soms beslaat een vers een handvol zinnen. Maar waarom? Volgens welke logica? Dat moeten we aan die man in die kar vragen, ergens ná de Middeleeuwen, want voor die tijd waren de bijbels nog zalig onbecijferd. (Op hoofdstuknummers na, die midden in de Middeleeuwen gangbaar werden en meestal wat zinniger zijn ingedeeld.)
Reden 2: de verzen kloppen niet meer. De traditionele nummering komt van voor het jaar 1600. Toen hadden we alle Griekse handschriften nog niet zo netjes op een rijtje als nu. Sindsdien hebben wetenschappers steeds geprobeerd om dichter bij de oorspronkelijke tekst te komen. Soms concluderen ze dan dat er een vers extra bij moet ten opzichte van de traditionele Bijbeltekst, soms valt er een vers weg. En ja, dan sla je dus nummertjes over en loopt je volgorde niet vloeiend meer door.
Reden 3: het maakt Bijbellezen moeilijker. Bijbellezen ís al zo lastig. Het concurreert met alle beelden op onze telefoons, met snelle tweetjes of het laatste nieuws over André Hazes jr. Maar áls je dan een boek pakt, dan is het makkelijker om er eentje te pakken met doorlopende zinnen, aantrekkelijk voor het oog. Dat zijn die nummertjes niet, je onderbewustzijn registreert ze allemaal en ergens in je achterhoofd speelt constant die vraag: hoeveel versjes zal/moet ik nog? Op zo’n manier zul je het boek Esther nooit in één keer verslinden, terwijl het zich daar best voor leent.
Reden 4: het creëert een genre-probleem. Wat is de Bijbel eigenlijk voor boek? Allereerst zal het niet als leesboek bedoeld zijn, want de eerste ontvangers van die teksten konden meestal niet lezen. Het zal vaak zijn voorgelezen, van de profetische poëzie van Jesaja tot de rondzendbrieven van Paulus. Maar hoe ziet het er nu uit? Welke andere soorten boeken kennen wij waarin om de haverklap een cijfer tussen de letters staat? Ik kan alleen denken aan wetenschappelijke werken en juridische teksten. En dat, beste vrienden, is de Bijbel niet – maar toch kom je in elke kerk betweters tegen die hem zo gebruiken. Allemaal kennen ze 3 vers 16, geen van allen kent 3 vers 14 of 15 of 13 of 12. Want waarom zou je een zinnetje terug- of vooruitlezen, als die nummers een keurige waterscheiding vormen? Zo wordt de Bijbel een kortademig spreukenboek. Geef hem vorm als een verzameling losse flodders, of een geannoteerde encyclopedie, of een gortdroog wetboek, en hij zal ook zo gelezen worden.
Vandaag is de dag dat wij de Bijbel opnieuw terugkrijgen. Elke zoveel jaar krijgen we een frisse kans om opnieuw kennis te maken met het boek der boeken. Een fantastische dag die ik oprecht zal vieren, en ik heb zin om in den beginne te beginnen en hele lappen heilige tekst tot me te nemen. Ik hoop dat jullie dat ook zullen doen, dat er een mooie editie wordt uitgegeven waar de 1234567 uit zijn weggelaten, en dat jij en ik die vol vreugde zullen lezen.
Vandaag wordt de nieuwe Bijbelvertaling gepresenteerd: de NBV21, de bijbelvertaling voor de 21e eeuw. Je kunt de uitreiking volgen via een livestream: de overhandiging wordt omlijst door een programma dat wordt gepresenteerd door Giovanca Ostiana. In dat programma geeft projectleider Matthijs de Jong een korte terugblik op het project van vertalen. Radiomaker Chris Kijne draagt een gedeelte uit de Bijbel voor en museumdirecteur Ann Demeester geeft aandacht aan de bijbel in de kunst. En er is muziek: van Trinity en het Animato kwartet.
De presentatie van de NBV21 is te volgen tussen 14.00 en 15.00 uur via deze site.
Ben je benieuwd hoe het leest: een bijbel zonder versaanduidinging? Download dan de gratis app Mijn Bijbel van het NBG en zet daarin de versaanduiding uit. Veel leesplezier!
Geschreven door
Alain Verheij
